Η εξέγερση του 1903, αποτελεί αποκορύφωμα στον εθνικό-απελευθερωτικό αγώνα του πληθυσμού της Μακεδονίας και της Θράκης. Διοργανωτής της εξέγερσης είναι η Εσωτερική Επαναστατική Οργάνωση της Μακεδονίας και της Ανατολικής Θράκης. Την Ημέρα του Προφήτη Ηλία ξεσπά η εξέγερση του πληθυσμού που έχει ως σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ανατολικής Θράκης.

Μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου του 1878, η οποία υπεγράφη μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα βουλγαρικά εδάφη διαιρούνται μεταξύ της Ηγεμονίας της Βουλγαρίας, της Ανατολικής Ρωμυλίας, αυτόνομης περιοχής στα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και της Μακεδονίας και Ανατολικής Θράκης που επίσης παραμένουν στα όριά της.

Όταν οι Βούλγαροι μαθαίνουν τις αποφάσεις του Συνεδρίου του Βερολίνου, εξεγείρονται αυθόρμητα στην Κρέσνα και το Ραζλόγκ. Η εξέγερση αποτυγχάνει, αλλά δείχνει στον κόσμο ότι οι Βούλγαροι της Μακεδονίας και της Θράκης δε δέχονται αυτήν την ολοφάνερη αδικία.

Οι διάδοχοι των βουλγάρων ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα Λέβσκι και Μπότεφ, παίρνουν τον δύσκολο δρόμο του αγώνα στη Μακεδονία και την Ανατολική Θράκη. Το 1893 δημιουργείται η Εσωτερική Επαναστατική Οργάνωση της Μακεδονίας και της Ανατολικής Θράκης, με αρχηγούς τον Ντάμε Γκρούεφ και τον Γκότσε Ντέλτσεφ. Η προσεκτική προετοιμασία της εξέγερσης οδηγεί στην επιτυχή έκβαση.

Στο συνέδριο της οργάνωσης που γίνεται στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 1903 παίρνεται απόφαση πανεθνικής και στρατηγικής εξέγερσης. Οι αρχηγοί Ντάμε Γκρούεφ, Γιάνε Σαντάνσκι και Γκιόρτσε Πετρόφ δημιουργούν αντάρτικες μονάδες. Τον Απρίλιο του 1903 σκοτώνεται ο Γκότσε Ντέλτσεφ, ένας από τους πιο ξακουστούς επαναστάτες και αρχηγούς της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης της Μακεδονίας και της Ανατολικής Θράκης.

Αποφασίζεται στις 2 Αυγούστου, την Ημέρα του Προφήτη Ηλία, να ξεσπάσει η επανάσταση στη Μακεδονία και μερικές μέρες αργότερα στην Πέτροβα Νίβα στο βουνό Στράντζα την Ημέρα της Μεταμορφώσεως να επαναστατήσει και η Ανατολική Θράκη. Απελευθερώνονται ολόκληρες περιοχές στη Θράκη και τη Μακεδονία, ενώ ο πληθυσμός διψάει για την ελευθερία και κανένας δεν σκέφτεται την ήττα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στέλνει τακτικά στρατεύματα 350 χιλιάδων ανδρών που πολεμούν με 30 χιλιάδες Βουλγάρους που είναι έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για να ζήσουν ελεύθεροι.

Για μια περίοδο 3 μηνών Βούλγαροι πατριώτες από τη Μοισία, Θράκη, από την περιοχή της Ροδόπης και του Αίμου πολεμάνε, αλλά δεν μπορούν να αποφύγουν την ήττα. Με τη σιωπηλή συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων η Οθωμανική Αυτοκρατορία επανακτά τις απελευθερωμένες περιοχές. Πυρπολούνται 205 τουλάχιστον χωριά, σκοτώνονται πάνω από 5 χιλιάδες και φυλακίζονται περισσότερα από 15 χιλιάδες άτομα. 30 χιλιάδες πρόσφυγες αναζητούν τη σωτηρία τους στην Ηγεμονία της Βουλγαρίας.

Επιμέλεια: Πένκα Βέλεβα