Την 1^η Νοεμβρίου οι Βούλγαροιαποτίνουν φόρο τιμής στους διαφώτιστες τους. Οι λόγιοι Άγιος Ιωάννης της Ρίλας, Παΐσιος Χιλανδαρινός, Χρίστο Μπότεφ και πολλοί άλλοι φώτιζαν τον λαό μας σε μια εποχή όταν η επιβίωση ήταν πρόβλημα.

Εκτός από αυτά τα ονόματα, που προφέρονται με δυνατή φωνή, υπάρχουν επίσης πολλοί «αθόρυβοι»διαφώτιστες. Είναι τα άτομα, που βοηθούν τα καλά βιβλία να φθάσουν στους αναγνώστες, καθώς και τα βιβλία, που αθόρυβα περιμένουν στα ράφια. Αρκεί μόνο μια φορά να τα διαβάσεις,για να καταλάβεις ότι δεν μπορείς χωρίς αυτά. Μερικά παρουσιάζονται στην έκθεση «Η μοίρα των βιβλίων»στη Αστική Βιβλιοθήκη Σόφιας την παραμονή της 1^ης Νοεμβρίου και με αφορμή τα 90 χρόνια από την ίδρυση της βιβλιοθήκης. Πρόκειται για πολύτιμα βιβλία που έχουν διασωθεί παρά τα δύσκολα χρόνια και την πιθανότητα εξαφάνισης. Για ορισμένα απ’ αυτά μας διηγείται ηΆνα Ατανάσοβα, υπεύθυνη του τμήματος «Τοπική Ιστορία και λογοτεχνική κληρονομιά» στην Αστική Βιβλιοθήκη.

Μετά την ίδρυσή της το 1928 διαμορφώνεται το αρχείο της βιβλιοθήκης, έτσι ώστε να χρησιμοποιείται από μεγαλύτερο αριθμό αναγνωστών στη Σόφια. Δηλαδή να ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα όλων των κοινωνικών ομάδων, ηλικιών και των ανθρώπων που ξέρουν διάφορες γλώσσες. Η διαμόρφωση του αρχείου δεν επηρεάζεται από οποιεσδήποτε πολιτικές προκαταλήψεις, λέει η Άνα Ατανάσοβα. Για παράδειγμα, το 1941, ο Δήμος Σόφιας παραχώρησε επιπλέον λεφτά για την εξαγορά του αρχείου του Ρωσικού Βιβλιοπωλείου στη Σόφια. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους λόγω του πολέμου μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης, το βιβλιοπωλείο έκλεισε. Το 1942 αγοράστηκαν επίσης τα βιβλία από μια μεγάλη προβολή του γερμανικού πολιτισμού στη Βουλγαρία.

Ενδιαφέρουσες είναι οι δωρεές, μετά το 1944, από τα αρχεία της Διεύθυνσης της Αστυνομίας, που περιλαμβάνουν βιβλία, τα οποία κατασχέθηκαν. Στο εξώφυλλο αυτών των βιβλίων είναι γραμμένος ο αριθμός του φακέλου της υπόθεσης, λόγω της οποίας κατασχέθηκαν. Περίεργο γεγονός είναι, ότι ένα απ’ αυτά ήταν απαγορευμένο βιβλίο σε όλα τα καθεστώτα μέχρι το 1989 - η «Πολιτική Ιστορία των Σύγχρονων Βουλγάρων» του Κώστα Τόντοροφ - επαναστάτη και πολιτικού, παππού της διάσημης βουλγάρας τζαζ τραγουδίστριας Καμέλια Τόντοροβα.

Τα πρώτα πρωτόκολλα με τον αριθμό και τους τίτλους βιβλίων, που έπρεπε να καταστραφούν, είναι της περιόδου 1944-1948, λέει η Άνα Ατανάσοβα. Οι συνάδελφοί μας που ήξεραν ότι αυτό δεν είναι σωστό, έκρυψαν μερικά βιβλία, τα οποία ακόμα υπάρχουν στο αρχείο, αλλά οι τίτλοι τους σβήστηκαν από τους καταλόγους, έτσι ώστε οι αναγνώστες δεν μπορούσαν να τα αναζητήσουν. Φυλάσσονται όμως στο αρχείο μέχρι τις μέρες μας.

Απαγορευμένα και κρυμμένα βιβλία υπήρχαν επίσης τη δεκαετία του ’60 και του ‘80 του 20^ου αιώνα. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι τα βιβλία του βουλγάρου αντιφρονούντα Γκεόργκι Μάρκοφ, ο οποίος έγινε θύμα δολοφονίας στο Λονδίνο το 1978. Επίσης το μυθιστόρημα «Πρόσωπο» της Μπλάγκα Ντιμιτρόβα, αργότερα εκλεγμένης δημοκρατικά (1992) Αντιπρόεδρου της Βουλγαρίας, καθώς και το βιβλίο «Μια μέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς» του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν.

Κατά τη διάρκεια του μεγάλου βομβαρδισμού της Σόφιας το 1944, το κτίριο της Αστικής Βιβλιοθήκης Σόφιας κάηκε μαζί με 40.000 τόμους βιβλίων. Μετά από προσεκτική εξέταση του κατεστραμμένου κτιρίου, βρέθηκαν διασωθέντα αντίγραφα πολύτιμων βιβλίων, που διατηρούνται ακόμη.

Ανάμεσα στα μοναδικά βιβλία είναι οι πρώτες εκδόσεις του «Κάτω από το ζυγό» του Ιβάν Βάζοφ - το πρώτο αριστούργημα του βουλγαρικού μυθιστορήματος. Το έργο εκτυπώθηκε στη Βουλγαρία το 1894 και λίγο νωρίτερα (στα τέλη του 1893) κυκλοφόρησε στα αγγλικά στο Λονδίνο.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: Αστική Βιβλιοθήκη Σόφιας