Έστω και μικρή χώρα, που πέρασε από διάφορες δοκιμασίες, οι οποίες σταμάτησαν τη φυσική πρόοδό της, η Βουλγαρία κατόρθωσε να γεννήσει μεγάλα ονόματα στην επιστήμη. Και σήμερα με υπερηφάνεια ανακαλύπτουμε ονόματα συμπατριωτών μας που αναφέρονται μόνο στους επιστημονικούς κύκλους, παρά το γεγονός ότι η συμβολή τους από πολλά χρόνια έχει αναγνωριστεί στην παγκόσμια επιστήμη. Εκεί είναι και το όνομα του βουλγάρου φυσικού καθηγητή Ράσκο Ζάικοφ.

Κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στο πάρκο το παιδικό καροτσάκι του μελλοντικού επιστήμονα πλησιάζει ιταλός καθηγητής, ο οποίος μετρώντας το κρανίο του, αναφωνεί: «Κυρία, εσείς είστε μητέρα ιδιοφυούς!» Και πράγματι, το παιδί έχει εξαιρετικές μαθηματικές ικανότητες που το οδηγούν στην εκλεκτή παρέα επιστημόνων όπως οι Μαξ Μπορν, Ντάβιντ Χίλμπερτ, Μαξ Πλανκ, Καρλ Ζίγκλερ, Μαξ φον Λάουε.

Ο γεννημένος στο Μπουργκάς το 1901 φυσικός επιλέγει μόνος του την πορεία του. Περνά έναν χρόνο σε σχολείο στην Αυστροουγγαρία, αλλά αποφασίζει να τελειώσει τη μέση και την ανώτατη εκπαίδευσή του στην πατρίδα. Ταξιδεύει σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπου μαθαίνει επτά γλώσσες. Εγγράφεται φοιτητής στη Γερμανία, για να ακούει τις παραδόσεις μαθηματικών και φυσικής μεγάλων επιστημόνων. Στο Βερολίνο κατορθώνει να κερδίσει τον Αϊνστάιν για επιστημονικό υπεύθυνο.

«Ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου ο Ράσκο Ζάικοφ παρακολουθεί τις παραδόσεις του Αϊνστάιν πάνω σε επίλεκτα κεφάλαια της θεωρητικής φυσικής», λέει η διδάκτωρ Γκάνκα Καμίσεβα, έφορος στο Μουσείο Ιστορίας των Φυσικών Επιστημών στη Βουλγαρία. – «Επειδή είναι ο νεότερος ανάμεσα στους ακροατές, ο επιστήμονας τον παρατηρεί και μεταξύ τους γίνεται γνωριμία, που συνεχίζεται με γράμματα σχεδόν μέχρι την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Το 1925 όμως οι σπουδές του στο Βερολίνο τελειώνουν και αναγκάζεται να φύγει για την Τουρκία, γιατί κατά τη διάρκεια της επίθεσης στον Ναό της Αγίας Κυριακής στη Σόφια, κατηγορείται ότι στο σπίτι του κρύβονται παράνομοι. Μείνει στην Κωνσταντινούπολη πέντε μήνες και ακριβώς τότε γράφει το πρώτο του επιστημονικό άρθρο. Και έστω και εκείνη την περίοδο είναι ακόμη φοιτητής, έχει την τόλμη να στείλει το χειρόγραφό του στον Αϊνστάιν, ο οποίος, με τη σειρά του, συνιστά το άρθρο να δημοσιευτεί και αυτό δημοσιεύεται στο γερμανικό περιοδικό MathematischeAnnalen το 1926. Αυτό το άρθρο αποδεικνύει τις ικανότητες του νεαρού Βουλγάρου και γι’ αυτό ο μεγάλος επιστήμονας τον συνιστά στο Ίδρυμα του Χούμπολτ. Έτσι ο Ράσκο Ζάικοφ γίνεται ο πρώτος Βούλγαρος που έλαβε την υποτροφία του Χούμπολτ για να κάνει ειδίκευση στον τομέα της θεωρητικής φυσικής στο ινστιτούτου του Αϊνστάιν στο Βερολίνο.»

Όταν το 1926 επιστρέφει στο Βερολίνο, ο Ράσκο Ζάικοφ επισκέπτεται αμέσως τον Αϊνστάιν και, με σύστασή του αρχίζει δουλειά ως επιστημονικός συνεργάτης στο αστροφυσικό αστεροσκοπείο στο Νοϊμπαμπελσμπεργκ. Στον «Πύργο του Αϊνστάιν», όπως το αποκαλούν όλοι, διευθυντής είναι ο διακεκριμένος αστρονόμος καθηγητής Φρόιντλιχ, και καθοδηγητής του Βουλγάρου είναι ο διάσημος ειδικός στη σπεκτροσκοπία καθηγητής Γκρότριαν. Εκεί ο Ράσκο Ζάικοφ μαζί με τον βοηθό του Αϊνστάιν, Γκρόμερ, εργάζεται πάνω σε προβλήματα της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας και την εφαρμογή της στην Κβαντική Θεωρία και εκδίδει το βιβλίο «Σχετικιστική θεωρία των πέντε διαστάσεων», λαμβάνοντας θετικά σχόλια από το Αϊνστάιν. Τα επιστημονικά του επιτεύγματα όμως παραμένουν ακατανόητα στη Βουλγαρία και χάνει τον διαγωνισμό για επικεφαλής της Έδρας Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Σόφιας. «Ίσως ο Αϊνστάιν είναι ο μόνος που τα καταλαβαίνει», υποθέτει η Γκάνκα Καμίσεβα.

«Το κοινό ανάμεσα στους δύο επιστήμονες είναι όχι μόνο ότι είναι ιδιοφυείς, αλλά και ότι έχουν βαθιά συναισθηματικότητα», συνεχίζει η ίδια. – «Ο Ράσκο Ζάικοφ επίσης παίζει βιολί και φέρει μαζί του στη Γερμανία το δικό του βιολί «Κρεμόνα». Πολλές φορές επισκέπτεται το σπίτι του Αϊνστάιν στο προάστιο του Βερολίνου Σόνεμπεργκ, όπου η Μαργκό -  η θετή κόρη του διάσημου επιστήμονα, παίζει πιάνο.»

Μετά την 9^η Σεπτεμβρίου του 1944 ο Βούλγαρος επιστρέφει στην πατρίδα, αλλά η κομμουνιστική εξουσία τον δέχεται με δυσπιστία. Δεν κατορθώνει να βρει δουλειά στην ειδικότητά του και μέχρι το 1953 δουλεύει ως στατιστικολόγος στο Κρατικό Ινστιτούτο Ασφάλισης. Επιτέλους, χάρη στην υποστήριξη του καθηγητή Νικόλα Μπόνεφ, ο Ράσκο Ζάικοφ λαμβάνει τον τίτλο καθηγητή και στη συνέχεια βραβεύεται με παράσημα.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα