Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Dita e Shën Andreut – legjendat, besimet dhe zakonet

БНР Новини

Dita e Shën Andreut është një festë e madhe. Më 30 nëntor kisha nderon Shën Apostullin Andrej i Parëthiruri. Në kishat ortodokse shërbehet një meshë festive, një pjesë prej saj është psali, drejtuar apostullit të shenjtë. Si i parëthirrur midis apostujve dhe vëlla i më të lartit prej tyre, lutu, Andre, Zotit Krisht: për t'i dhënë paqe universit dhe shpirtrave tanë një mëshirë të madhe.

Për bullgarët Shën Apostulli Andrej i Parëthiruri është një shenjtor shumë i respektuar, i zgjedhur në të kaluarën për përkrahës të familjes. Ka dëshmi se apostulli gjithashtu ka predikuar nëpër tokat e sotme bullgare. E kanë nderuar dhe bullgarët, të cilët kanë migruar në Itali gjatë shekullit të 7, shënojnë disa historianë. Më 30 nëntor festojnë ditën e emrit Andrea, Andreja, Andrian, Adriana, Përvan...Në gjuhën greke Andrej do të thotë njeri i guximshëm, trim, mashkullor. Prandaj në këtë ditë festojnë dhe njerëzit të cilët mbajnë emrat Hrabër, Hrabrin, Hrabrina. I vendosur në kufirin midis vjeshtës dhe dimrit, dita e Shën Andreas lidhet me tradita dhe rite të cilat bëhen për shëndet dhe begati.

Në përfytyrimet folklorike bullgare Shën Andrea është i lidhur me ariun - grabitqari më i madh, i cili jeton në pyjet tona. Një nga legjendat më të njohura tregon se si ai është larguar në mal në agjërim dhe lutje. Rreth tij shpesh është vërtitur një arushë. Shenjtori e ka zbutur dhe një ditë i ka hipur kafshës, që të mund të shkojë deri në manastirin e afërt dhe të marrë kungim.

Sipas një historie tjetër, po kështu të shpërndarë gjerësisht, në një mëngjes të herët Shën Andreu ka mbrehur një ka në plug dhe ka filluar të lërojë tokën. Por nga pylli i afërt ka ardhur arusha dhe e ka ngrënë kaun i cili ka qenë i mbrehur në plug. Atëherë shenjtori e ka kapur fort kafshën, e ka mposhtur dhe e ka mbrehur në plug. Në këtë mënyrë me arushën në vend të kaut ai ka përfunduar punën e tij.

Traditat folklorike të Shën Andres i janë kushtuar arushës, si dhe përfytyrimit se dita fillon të shtohet me një kokërr misri çdo ditë. Prandaj festa quhet akoma Meçkinden /dita e arushës/, Edrej, Edrevden e të tjera. Në traditën bullgare arusha është simboli i begatisë dhe i pjellorisë. Kjo shpjegon dhe ndalimin që nuset e reja të mos të marrin pjesë në festë. Qime të marra nga arusha i kanë përdorur për shërimin e trembjes. Më shpesh kanë paguar për pak nga qimja e kafshëve të dresuar, me të cilat pronarët e tyre kanë shkuar nëpër fshatra deri vonë në vjeshtë. Vizita e arushës dhe e pronarit të saj është konsideruar si një shenjë e mirë - do të ketë shumë dëborë, një rendiment i mirë dhe shumë shëndet për njerëzit dhe për kafshët. Njerëzit i kanë paguar pronarit të kafshës “ të mund t'i shtypë pak arusha për shëndet”. Arushë dhe pronar të saj ka dhe mes personazheve të lojërave të kukerve dhe të traditave të lidhura me karnavalet. Populli thotë se, arusha vritet vetëm në qoftë se është bërë e egërsuar. Për ndryshe ajo është kafsha më e fortë dhe prej saj ka frikë edhe ujku. Kuptohet, asnjë  nuk do të donte ta takojë arushën në mal. Prandaj ka dhe një anekdotë folklorike. Një gjyshe  i ka propozuar një fshatari t'i bëjë një magji, në mënyrë që të mos e prek arusha në qoftë se e takon. Kurse ai është përgjigjur: më mirë o gjyshe më bëj magji që ajo asnjëherë të mos të më takoj!”

Në këtë ditë në shumë vendbanime të ndryshme dhe sot zihen  në një kazan të përbashkët drithëra. Më mirë ato bëhen në një poçe prej balte. Kjo bëhet  që të mund të ketë bereqet dhe çdo gjë e cila mbillet të mund të shtohet . Është e shpërndarë dhe tradita të hidhet misër i zier nga oxhaku. Misri është i caktuar për arushën: “Ha, o arushe një kukuruz të zier, që të mos të hash njerëz të gjallë dhe të mos të hash mallin e njerëzve!” Etnografi i madh bullgar Dimitër Marinov shkruan, se në krahinat e veçanta të Bullgarisë kanë ekzistuar tradita të ndryshme, të cilat nuk janë të përbashkëta. Për shembull në rrethin e Nova Zagorës në këtë ditë kanë bërë kokoshka dhe kanë zier grurë - po kështu në emër të arushës dhe për bereqet. Në vende të tjera kanë zier vetëm grurë dhe u kanë dhënë për të ngrënë fqinjëve dhe njerëzve të njohur.

Në krahinën e qytetit Teteven, përveç misrit, në poçe kanë vënë dhe fruta-dardhë, kumbulla, fara kungulli...Kurse në rrethin e Panagjurishtes derisa kanë hedhur nga oxhaku kanë brohoritur me forcë: ”Të kesh shëndet gjyshe arushë!” Në disa vende në këtë ditë kanë pastruar grurin, të cilin më vonë e kanë bluer - që të jetë gruri kokërrmadh dhe të mund të japë më shumë miell.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva



Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Kalorësi djallëzor Shën Theodhori

"Në një rajon të gjerë në Bullgarinë Veriore, kalorësi Shën Theodhor perceptohet si një personazh djallëzor. Përkufizimet popullore për të janë si më poshtë: një shenjtor vampir, përbindësh ose goblin... Ai vizitonte festat e beqarëve, të cilat ishin të..

botuar më 24-03-23 11.05.PD
Foto: Instituti i Etnografisë dhe Folkloristikës me muze në Akademinë Bullgare të Shkencave

Veroret - një simbol i shpresës për gjërat e mira që do të vijnë

Martenica (verorja) është një nga simbolet e Bullgarisë - konsiderohet si një pararojë e pranverës dhe largimit të errësirës. Çdo vit më 1 mars, edhe larg atdheut, ne bullgarët i zbukurojmë të afërmit dhe miqtë tanë me fijet e përdredhura të bardha e të..

botuar më 24-03-01 7.10.PD

Aprillci pret mijëra të ftuar për festën e proshutës dhe rakisë së ngrohtë

Qyteti i vjetër malor i Aprillci pret një nga festivalet më interesante dhe më të shijshme bullgare - Festën e proshutës dhe rakisë së ngrohtë. Në datat 24 dhe 25 shkurt, qyteti malor, i vendosur rrëzë majës së Maragidik, po përgatitet të mirëpresë më..

botuar më 24-02-24 8.10.PD