Η ημέρα του Αγίου Τρύφωνα στο λαϊκό ημερολόγιο

Ακούστε την εκπομπή

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Τρεις είναι οι παραδοσιακές βουλγαρικές γιορτές, ενωμένες υπό την κοινή ονομασία “Τρίφουντσι”. Τιμούνται στις πρώτες τρεις ημέρες του Φλεβάρη.

Η κοινή ονομασία “Τρίφουντσι” προέρχεται από το όνομα της γιορτής του Αγίου Τρύφωνος - της πρώτης Φεβρουαρίου, που είναι αφιερωμένη στα αμπέλια. Είναι η σημαντικότερη και η πλουσιότερη σε έθιμα από τις τρεις συνεχείς γιορτές. Ακολουθεί η Υπαπαντή του Χριστού - η ημέρα, την οποία τελειώνει, σύμφωνα με την λαϊκή δοξασία, η μεταγεννητική περίοδος της Παναγίας. Οι άνθρωποι πίστευαν, ότι αν κανείς την ημέρα αυτή δανειστεί χρήματα, έτσι θα είναι και στη διάρκεια όλου του χρόνου. Στις 3 Φςεβρουαρίου τιμάται ο άγιος Συμεών ο Θεοδόχος, για τον οποίο λένε, ότι "σημαδεύει τα εκ γενετής σημάδια των ανθρώπων" και γι΄αυτόν τον λόγο αποκαλείται και Συμεών ο Σημαδευτής.

Ο γιορταστικός κύκλος "Τρίφουντσι" επισημαίνει τα όρια μεταξύ του απερχόμενου χειμώνα και της επερχόμενης άνοιξης. Η δε μετάβαση ανάμεσα σ' αυτές τις δύο εποχές προκαλεί την πιο έντονη σύγκρουση στον ετήσιο φυσικό κύκλο - μεταξύ της νέκρας του χειμώνα και των ζωογόνων δυνάμεων των επόμενων εποχών. Να γιατί ακριβώς σ' αυτήν την μεταβατική περίοδο οι τελετουργίες επιδιώκουν να υποστηρίξουν, προσελκύσουν και εξασφαλίσουν το θρίαμβο των ζωογόνων αρχών και της γονημήτητας.

Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί με τις τελετουργίες όλα τα μέσα για την παρότρυνση της φύσης. Οι γυναίκες ζυμώνουν πίττες - σύμβολο της εύκαρπης γης και τις μοιράζονται γενναιόδωρασε γείτονες και συγγενείς. Οι άντρες πηγαίνουν στα οπωροφόρα δένδρα, τα οποία έχουν σταματήσει να καρποφορούν, για να τα απειλήσουν τελετουργικά, ότι θα τα κόψουν. Τότε όμως άλλος συμμέτοχος στην τελετουργία υπόσχεται, ότι την εχόμενη άνοιξη τα δένδρα θα επανακτήσουν τη γονημότητά τους και γι΄αυτό πρέπει να διατηρηθούν.

Σε κάθε σπίτι κατά τις τρεις γιορτινές ημέρες οι νοικοκύρηδες διαλέγουν από το τζάκι τρία αναμμένα κάρβουνα - σύμβολο της ζωογόνου φωτιάς και του ηλίου και από αυτά μαντεύουν ποιές γεωργικές καλλιέργιες θα δώσουν τη μεγαλύτερη σοδεία κατά την νέα εποχή.

Η πιο θριαμβευτική για τις φυσικές δυνάμεις τελετουργία σ΄αυτόν τον γιορταστικό κύκλο είναι κατά την πρώτη από τις τρεις ημέρες. Την αποκαλούν γιορτή του Τρύφωνος του Κλαδευτή, γιατί όλοι οι αμπελουργοί πηγαίνουν να πραγματοποιήσουν το πρώτο τελετουργικό κλάδεμα των αμπελιών. Μαζί με τους άντρες πηγαίνουν και οι γυναίκες και οι νεαροί βοηθοί από την οικογένεια, και τα παιδιά. Όλοι μαζί βγαίνουν για πρώτη φορά μετά το χειμώνα στη γη τους, για να της δείξουν το σεβασμό τους και να την εμπνεύσουν για καινούργια ζωή με την πρώτη γεωργική τελετουργία για τη χρονιά, με τα πανηγυρικά τραγούδια και χορούς, με το τελετουργικό τραπέζι ανάμεσα στα αμπέλια. Από πρώτα κομμένα αμπελόκλαδια θα πλεχθεί στέμμα για τον καλύτερο αμπελουργό του χωριού. Αυτός θα ανακηρυχθεί ως βασιλιάς των αμπελιών γι’ αυτή τη χρονιά.

Η τέχνη του να καλλιεργεί αμπέλια θα μεταδοθεί μέσω τελετουργιών σ΄ολους τους αμπελουργούς, οι οποίοι από την πλευρά τους θα του δείξουν το σεβασμό τους. Οι άντρες φέρουν στα χέρια το βασιλιά τους ή ζεύονται να σύρουν το αμάξι, στο οποίο ταξιδεύει. Όλοι ζητούν την ευλογία του και συναγωνίζονται να τον κερνούν με το κρασί τους. Όσο περισσότερο κρασί χυθεί την ημέρα αυτή, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η καινούργια σοδειά και πιο καρποφόρα θα είναι η γιορτή.

Για τον πάτρωνα της γιορτής των αμπελουργών και του τριήμερου γιορταστικού κύκλου άγιο Τρύφωνα λένε την εξής ιστορία. Και αυτός, σαν τους χωρικούς, είχε αμπέλι και πήγαινε να το κλαδεύει. Μια φορά από κει πέρασε η Παναγία. Ο άγιος Τρύφωνας την κορόιδεψε και αυτή τον καταράσθηκε να κόψει τη μύτη του με το μαχαίρι για το κλάδεμα των αμπελιών. ΄Εγτσι και έγινε και από τότε κόλλησαν στο Τρύφωνα το παρατσούκλι "Πλατσομύτης" ή "Μπεκρής". Καταφανώς πράγματι αγαπούσε τα αμπέλια του και το κρασί. Είναι περισσότερο γνωστός όμως ώς ο Τρύφωνας ο Κλαδευτής, γιατί την ημέρα της γιορτής του αρχίζει το κλάδεμα - μια από τις σποδαιότερες δουλειές στα αμπέλια. Ακόμα και η κανονική μορφή του Αγίου Τρύφωνος τον παρουσιάζει στις αγιογραφίες με ψαλίδα στο χέρι σαν προστάτη των αμπελιών, που είναι ανάμεσα στα δημοφιλέστατα σύμβολα της γονιμότητας στη βουλγαρική λαϊκή κουλτούρα.

Διαδώστε

Η ημέρα του Αγίου Τρύφωνα στο λαϊκό ημερολόγιο

Περισσότερα στην κατηγορία

Για πρώτη φορά ανδρικός χορός στα παγωμένα νερά του ποταμού Ογκόστα

Η Παραμονή των Χριστουγέννων στον παραδοσιακό βουλγαρικό πολιτισμό

Ψηφιακός χάρτης παρουσιάζει τη λαογραφική κληρονομιά της Βουλγαρίας