Μεγάλη είναι η γιορτή Ένιοβντεν (Ημέρα του Ένιο που είναι παραλλαγή του ονόματος Γιάννη) ανεξάρτητα από τις αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στις ψυχολογικές διαθέσεις. Πάντα γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου, όταν η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Τότε σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, ο Ήλιος φτάνει το τελευταίο σημείο στο ταξίδι του από τον χειμώνα προς το καλοκαίρι. Τώρα είναι καιρός να επιστρέψει, αλλά πρώτα θα σταματήσει για να ξεκουραστεί, να λουστεί σε πηγή με ζωντανό νερό, και να αποχαιρετήσει τα μέρη, που θα δει του χρόνου.

Ο Άγιος Γιάννης ξεκινάει με το αμάξι του να μαζέψει βότανα. Τον συναντάει όμως η μάνα του και τον σταματάει: «Βρε, Γιάννη, βρε Αϊ Γιάννη, γύρνα, Γιάννη, γύρνα, γιε μου, πήγαν άλλοι και τα μάζεψαν». Τον άγιο τον έχουν προλάβει οι λαϊκοί θεραπευτές – συλλέκτες βοτάνων. Σύμφωνα με το έθιμο, τα βότανα μαζεύονται στις 24 Ιουνίου πολύ νωρίς το πρωί, γιατί πιστεύεται, ότι τότε έχουν τη μεγαλύτερη θεραπευτική δύναμη.

Οι θεραπευτές νωρίς τα χαράματα βγαίνουν κρυφά από τα σπίτια τους και πηγαίνουν στους κάμπους, τα ξέφωτα και τα δάση, για να μαζέψουν 77 είδη βοτάνων, επειδή θεωρείται, ότι τόσες είναι οι αρρώστιες. Ο λαός όμως πιστεύει, ότι υπάρχει άλλη μια, άγνωστη αρρώστια και γι' αυτή πρέπει να κοπεί με κλειστά μάτια ακόμα μισό κλαράκι αγριολούλουδο. «Για κάθε πόνο υπάρχει και βότανο», λέει η λαϊκή παροιμία.

Εκτός από τους θεραπευτές, κάποτε την ημέρα του Αϊ-Γιάννη στα γεμάτα λουλούδια ξέφωτα έβγαιναν και όλοι οι χωρικοί, για να λουστούν το πρωί με τη δροσιά τους. Πιστεύεται, ότι τότε η δροσιά έχει ιδιαίτερα θεραπευτική δύναμη, γιατί οι σταγόνες της είναι από την πηγή του «ζωντανού νερού», το οποίο ανανεώνει και δίνει υγεία. Στο δροσερό χορτάρι, οι χωριάτισσες μαζεύουν κάθε είδους βότανα. Σε κάποια χωριά γύρω από τον σωρό μαζεμένων βοτάνων οι γυναίκες στήνουν τελετουργικό χορό. Ο χορός συνοδεύεται μόνο με αναφωνήσεις χωρίς μουσική και τραγούδι. Πιστεύεται, ότι αν δεν στηθεί τέτοιος χορός, τα βότανα θα χάσουν τη θεραπευτική τους δύναμη.

Μετά οι κοπέλες και οι γυναίκες πλέκουν στεφάνια απ' αυτά. Κάπου πλέκεται ένα κοινό μεγάλο στεφάνι, από το οποίο περνάνε για υγεία όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Αλλού πλέκονται μικρά στεφάνια για όλα τα σπίτια, κρέμονται στις εξώπορτες και αφήνονται εκεί έως ότου ο ήλιος στεγνώσει τα βότανα. Ύστερα φυλάσσονται μέσα και όταν χρειαστεί, παίρνονται κλαράκια ως γιατρικό. Κάποτε οι κοπέλες μάζευαν τα βότανα και έπλεκαν τα στεφάνια, τραγουδώντας ειδικά τελετουργικά τραγούδια, συνδεδεμένα με τα τελετουργικό μάντεμα για αγάπη και παντρειά. Ακόμα στις παραμονές του Ένιοβντεν μάζευαν λουλούδια και έκαναν ανθοδέσμη. Τα έβαζαν σε ένα δοχείο με νερό ενώ τραγουδούσαν τελετουργικά τραγούδια και χόρευαν. Σε ορισμένα μέρη, αντί λουλούδια κάνανε προβλέψεις με παλαμαριές, που χρησιμοποιούσαν στη συγκομιδή σιταριού.

Επιμέλεια και μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: BGNES