Το 1952 στην ΒΕΡ, με πρωτοβουλία του υπεύθυνου συντάκτη της σύνταξης «Παραδοσιακή μουσική», Γκεόργκι Μπογιατζίεβ, δημιουργήθηκε Ανσάμπλ για παραδοσιακά τραγούδια. Στην βάση του ανσάμπλ ήταν το διάσημο συγκρότημα του Ουγκαρτσίν (πόλη κοντά στο Λόβετς), με επικεφαλής τον Τσβιάτκο Μπλαγκόεβ, καβάλι.

Το Ανσάμπλ της ΒΕΡ συμπεριλάμβανε χορωδία και ορχήστρα με παραδοσιακά όργανα χωρισμένα σε ομάδες που έμοιαζαν με αυτές στις συμφωνικές ορχήστρες. Το ρεπερτόριο αποτελούνταν από συνθέσεις που επεξεργάζονταν παραδοσιακή μουσική και αυθεντικά έργα στο ίδιο πνεύμα. Για το συγκρότημα συνέθεταν μουσική ο Φϊλιπ Κούτεβ, ο Νικολάι Κάουφμαν, ο Χρίστο Τοντορόβ, ο Στέφαν Μουταφτσίεβ. Πρώτος μαέστρος ήταν ο Μπορίς Πετρόβ και έπειτα την θέση κατείχαν ο Κρασιμίρ Κιουρκτσίσκι, ο Ντιμίταρ Γκίνεβ και ο Γκεόργκι Γκένοβ.  

Το 1952 ήταν και η χρονιά που ο ελβετός έμπορος μετάλλων, Μαρσέλ Σελιέ, επισκέφτηκε την Βουλγαρία και άκουσε για πρώτη φορά παραδοσιακή βουλγάρικη μουσική. Ο Σελιέ μαγεύτηκε, ήρθε σε επαφή με την ΒΕΡ και εξαγόρασε τα δικαιώματα για την μετάδοση κάμποσων ηχογραφήσεων του Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών, τις οποίες άρχισε να παρουσιάζει στην Ελβετία, σε μια ραδιοφωνική εκπομπή την οποία η σύζυγός του, Κατρίν Σελιέ, ονόμασε «Το Μυστήριο των Βουλγάρικων Φωνών». Η εκπομπή αυτή μεταδιδόταν περίπου 30 χρόνια και έθεσε τα θεμέλια της παγκοσμίως γνωστής σήμερα μάρκας με το ίδιο όνομα. Πρόκειται για το αποτέλεσμα παθιασμένης ερευνητικής εργασίας του Σελιέ ο οποίος έγινε και μουσικός παραγωγός.

Ο πρώτος δίσκος με τον τίτλο «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών» κυκλοφόρησε το 1975 και κέρδισε το έγκυρο γαλλικό βραβείο «Grand Prix du Disque» της Académie Charles Cros, στην κατηγορία «καλύτερο άλμπουμ». Έπειτα έγινε παγκόσμιο χιτ.

«Αυτά τα γήινα κορίτσια φτάνουν και ξεπερνούν με εντυπωσιακή ευκολία τα όρια των φωνητικών συνηθειών που επιβάλουν οι μουσικές ακαδημίες, είχε γράψει ο Σελιέ σε σχόλιο προς τον πρώτο δίσκο. Αντιθέτως διατηρούν τις παραδόσεις των χωριών τους, τα μελίσματα, τα τρέμολα, τα διακοσμητικά στοιχεία, το δευτερόλεπτο που διαχωρίζει την διφωνία. Πρόκειται για θαύμα. Μερικές φορές χρησιμοποιούν ατονία που αντιπαρατίθεται στην δυτική αρμονία αλλά πετυχαίνουν τελειότητα και ομορφιά».  

Το πρώτο τραγούδι του πρώτου παγκοσμίως γνωστού άλμπουμ του Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών, που πια είχε την μάρκα «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών», ήταν το «Πουλάκι τραγουδά» του Κρασιμίρ Κιουρκτσίσκι (1936-2011), ο οποίος είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους και τους πιο συχνά ερμηνευμένους στο εξωτερικό βούλγαρους συνθέτες. 

Ο Κιουρκτσίσκι ξεκίνησε την καριέρα του σαν μαέστρος του Κρατικού Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών και Χορών «Φίλιπ Κούτεβ» και έπειτα διηύθυνε το Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών της ΒΕΡ. Εργαζόμενος στην ΒΕΡ ο Κιουρκτσίσκι δημιούργησε τια ενπανάληπτές του μινιατούρες για χορωδία τις οποίες ονόμασε «Εναρμονίσεις παραδοσιακών τραγουδιών».

Από τους πρώτους ήχους που βγάζουν τα κορίτσια του Ανσάμπλ μας πιάνουν από τον λαιμό και πετυχαίνουν την καρδιά μας. Η βρετανίδα τραγουδίστρια της όπερας, Τζέσικα Λέσνικοβ, μοιράστηκε τα συναισθήματά της από την πρώτη φορά που άκουσε το άλμπουμ «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών».

«Έχασα το μυαλό μου απ’ αυτόν τον τρόπο τραγουδιού, είπε εκείνη. Άρχισα να κλαίω, να γελάω, ένιωθα ανεξήγητη χαρά, συνδέθηκα με το τραγούδι που με άγγιξε με ανεπανάληπτο τρόπο».  

«Με χτύπησε τόσο έντονα συναισθηματικά που κυριολεκτικά έπρεπε να καθίσω, λέει ο Ίβο Ουότς-Ράσελ, βρετανός παραγωγός που εξέδωσε τα άλμπουμ στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και σε άλλες χώρες. Τότε αναρωτήθηκα «τί είναι αυτό Θεέ μου;». 

Τα επόμενα 3 μέρη του πρώτου άλμπουμ με τον τίτλο «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών» συμπεριλάμβαναν επίσης ερμηνείες των Ανσάμπλ «Φίλιπ Κούτεβ», «Τράκια», «Πίριν», «Ροντόπα» και «Τολμπούχιν». Το δεύτερο άλμπουμ τους κυκλοφόρησε το 1988 και κέρδισε το 1990 βραβείο Grammy για «καλύτερο παραδοσιακό άλμπουμ». 

Την δεκαετία του 1990 με την άδεια του Μαρσέλ Σελιέ η γυναικεία χορωδία του Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών της ΒΕΡ, που πια διοικητικά ανήκε στην Βουλγαρική Εθνική Τηλεόραση, με μαέστρο την Ντόρα Χρίστοβα, επίσημα μετονομάστηκε σε Χορωδία «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών» και συνέχισε να δίνει συναυλίες σε όλο τον κόσμο.  

• 95 χρόνια από την γέννηση της παραδοσιακής τραγουδίστριας Στέφκα Σαμποτίνοβα

Κείμενο: Τσβετάνα Τόντσεβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα