100 vjetori i Luftërave Ballkanike: Lufta e Dytë Ballkanike

Data 16 qershor i vitit 1913 lidhet me fillimin e Luftës së Dytë Ballkanike. Ajo shënon një nga faqet më të dhimbshme të historisë më të re bullgare. Kjo është një luftë, e cila u zhvillua midis Bullgarisë dhe aleatëve të saj nga Lufta e Parë Ballkanike – Serbisë, Greqisë dhe Malit të Zi. Më vonë në konfliktin kundër Bullgarisë u përfshin edhe Rumania dhe Perandoria Osmane. Shkak për shpalljen e Luftës së Dytë Ballkanike u bë mosmarrëveshja midis ish aleatëve për territoret e çliruara nga pushteti turk. Fuqitë e Mëdha Evropiane caktuan kufirin e ri të Turqisë në afërsi të Ngushticave, por nuk bëjnë asgjë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve midis aleatëve.

Të konsiderueshëm ishin hapat jo të përpikta të diplomacisë bullgare. Në aleancën kundër Perandorisë Turke Bullgaria merrte pjesë me ushtrinë më të madhe. Mirëpo, ajo nuk arriti marrëveshje me aleatët e saj për ndarjen e territoreve të çliruara nga sundimi turk. Vetëm me Serbinë kishte marrëveshje për ndarjen e Maqedonisë, dokument nga i cili Beogradi shumë shpejtë hoqi dorë. Gjatë Luftës së Parë Ballkanike, Bullgaria u angazhua në frontin kryesor në drejtimin e Stambollit dhe Ngushticave. Kjo iu dha mundësi Serbisë dhe Greqisë të vendosin pushtet mbi shumë prej territoreve të Maqedonisë. Si rezultat ato dy vende filluan të mbrojnë parimin e okupacionit faktik – “trojet tona janë të gjitha ato të shkelura nga këmbët e ushtarëve tanë”. Mbi këtë bazë ato shtete arritën një komplot sekret kundër Bullgarisë.

Kamp ushtarak gjatë Luftës së Dytë Ballkanike

Në shtetet ish aleate u shpërthyen ndjenje patriotike të armiqësisë dhe kokëfortësisë. Pikërisht ato ndjenje të ashpërsisë pushtuan edhe shtetet e mëdha, që hyrën në Luftën e Parë Botërore. Megjithëqë Bullgaria ishte më e dobësuar nga konflikti ballkanik, edhe në të u përhap kjo eufori ushtarake. Rumania ngriti pretendime për territore në Bullgarinë Verilindore, si kompensim i zgjerimit bullgar në Maqedoni, ku kishte edhe një pakicë kucovllahe. Si rezultat qeveria bullgare ra dakord t’i japë Bukureshtit qytetin Silistra. Megjithatë, Rumania vendosi që në rast lufte do të përfshihet në anën e Serbisë dhe Greqisë. Porta e Lartë – qeveria turke, ndiqte me vëmendje zhvillimin e situatës, duke pritur një moment të përshtatshëm, që t’i rikthejë vetes trojet në Trakinë Lindore, sidomos qytetin Edrene. Bullgaria nuk mori në konsideratë mundësinë për ndërmjetësinë e palës ruse. Ministri i punëve të jashtme i Rusisë Sezanov nguli këmbë të bëhen disa komporimise. Mirëpo, mbreti bullgar Ferdinand nuk deshi të dëgjojë se duhet të bëjë mbrapsje dhe vazhdonte të ngulë këmbë për Selanikun e okupuar nga grekët, dhe për Maqedoninë Perëndimore.

Sipas akademikut Georgi Markov mbreti Ferdinand kishte dëshirë, që çështja kombëtare bullgare të zgjidhet nëpërmjet formimit të Bullgarisë së pandarë në kufijtë e caktuara në Marrëveshjen Paqësore të Shën Stefanit. Me këtë dokument iu dha fund Luftës Ruso Turke nga vitet 1877 – 1878, e cila ishte çlirimtare për Bullgarinë. Mirëpo, vetëm disa muaji pas Çlirimit të Bullgarisë në Kongresin e Berlinit Fuqitë e Mëdha copëtuan trojet bullgare. Kështu bashkimi i këtyre territoreve të ndara të populluara me bullgarë u bë një kauzë kombëtare.

Ushtarë serbë në Kratovë para fillimit të luftës

“Synimi i mbretit Ferdinand të bashkojë territoret e copëtuara bullgare gjeti përkrahjen e disa politikanëve bullgarë. Ndër ta ishte doktori Stojan Danev – kryetar i Kuvendit Popullor, më vonë edhe kryeministër i vendit. Edhe gjeneralët bullgarë në krye me ndihmësin e kryekomandantit, gjeneral Mihaill Savov mbështetën këtë ide. Kështu ata njerëz ishin gati edhe me armë të mbrojnë kauzën për Bullgarinë e pandarë – shpjegon akademiku Georgi Markov. – Mirëpo, në këtë kohë kundër Bullgarisë u formua një koalicion i madh nga pesë shtete ballkanike. Dhe ky koalicion vetëm priste shkak për shpalljen e Luftës së Dytë Ballkanike. Për fat të keq, mbreti Ferdinand, më 16 qershor të vitit 1913 me një urdhër gojor ngarkoi gjeneralin Mihaill Savov të fillojë një përzënie të aleatëve nga territoret e padiskutueshme bullgare në Maqedoni. E gjithë kjo u bë pa të informohet qeveria. Dhe megjithëqë qeveria pak më vonë iu dha fund këtij dëbimi, ish aleatët e Bullgarisë përfituan nga ky gabim strategjik. Kështu që, nga distanca e kohës mund të thuhet, se do të ishte më mirë, që në Sankt Peterburg të organizoheshin takime dhe bisedime midis të gjitha këtyre palëve. Ishte një maksimalizëm të kërkohet: “Gjithçka ose asgjë, tani ose kurrë”.

Që më 18 qershor kryeministri Stojan Danev dha urdhër të ndërpriten veprimet ushtarake, por pas ofensivës së pasuksesshme bullgare, Serbia, Greqia dhe Mali i Zi nisën një kundërsulm dhe pas disa ditësh i shpallën Bullgarisë luftë.

Ushtri rumune duke kaluar lumin Danub

Nga pikëpamja e sotme vështirë mund të thuhet, vallë a do të ishte e mundur të mbrohet paqja. Situata i ngjante shumë vigjiljes së Luftës së Parë Botërore, kur të dy koalicionet armiqësore përgatiteshin sulme kundër njëra tjetrës, dhe pyetja kush i pari i shpalli luftës, është e zbrazët nga përmbajtja. Objektivisht Lufta e Dytë Ballkanike mezi mund të evitohej. Politika e jashtme bullgare nuk ishte aq largpamëse. Mirëpo, situata vështirësohej nga mosmarrëveshjet midis pushtetarëve dhe mosdashja e mbretit Ferdinand të bëjë mbrapsje. Më 28 qershor në luftën kundër Bullgarisë u përfshi Rumania, ndërsa më 29 qershor – edhe Turqia. Kjo luftë, megjithë edhe e shkurtër – përafërsisht një muaji – i solli popullit bullgar shumë vuajtje dhe u shndërrua në një katastrofë kombëtare. Bullgaria humbi një sërë territoresh. Arriti të mbrojë vetëm një pjesë prej trojeve të çliruara gjatë Luftës së Parë Ballkanike. Megjithë të gjitha ato disfata, mund të thuhet, se gjatë Luftës së Dytë Ballkanike kishte shumë sakrifica dhe shfaqje të mëshirës, kishte edhe një sërë fitoresh. Kjo jep arsye, që sot të kujtojmë me respekt dhe të përulemi para heroizmit dhe sakrificës së ushtarëve bullgarë dhe të gjunjëzohemi para viktimave të rënda të popullit bullgar.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova
Fotografi: wikipedia.org

Ndaje

100 vjetori i Luftërave Ballkanike: Lufta e Dytë Ballkanike

Më shumë nga rubrika

Në vitin 1908 u fitua liria e plotë e vendit tonë

Një statujë e dytë romake e varrosur u zbulua në Heraklea Sintika

Hetimet e para arkeologjike në shkallë të gjerë në kompleksin trak të Begliktashit po vazhdojnë