Çağdaş insanlar için Noel ve Yılbaşının ana simgesi çam ağacıdır. Rengarenk oyuncaklarla, cam toplarla süslemelerle dolu, ışıklarla aydınlatılmış pırıl, pırıl yapılmış bir ağaç!
Ancak yıllarca geri dönersek, eski Bulgarların başka ağaç türlerini de Koleda sembolü olarak gördüklerini anlarız. Kızılcık ağacı bunlardan biri. Bu ağaçların hepsi, kainatta düzen, uyum ve bolluğun simgesi olarak “Dünya Ağacı” denilebilecek mitolojik simayi temsil eder.

© Fotoğraf: arşiv

“Bulgarların çam ağacı karşılığında kullandıkları “bıdnik” aslında meşeden yapılan, üç senelik bir ağaçın gövdesinden hazırlanmış bir kütüktür. “Koladnik” adı da verilen bu sembol, Slav halkları açısından kutsal sayılan meşe ağacından yapılması tercih edilir. Eski zamanlarda ağacın yaprakları altında kurbanlar kesilir, ayinler okunurmuş, tanrılara saygı ve ilahi aşk ifade edilirmiş.
Aynı zamanda kurban ve kutlamalar da köy etrafında dev meşeler bulunan yerlerde yapılırmış. Bu gelenek bugüne kadar sürer, köylerin bayram ve kurbanları meşe ağacı çevresinde yapılır.
Bugün Sofya’da “Sveta Petka Stara” kilisesinde benzeri bir ağaç korunuyor.
Meşe dışında “kolednik ağacı” armut ağacından da yapılır. Armut ağacının kötü ruhları kovduğuna, beladan, hastalıktan koruduğuna inanılır. O yüzden kızlar yaz aylarında başlarında armut yaprağı ve çiçeklerinden yapılmış taçlar takarmış. Bıdni Veçer’de de sofraya mutlaka kurutulmuş armut konulur.
Ağacı kesme görevi evin erkeği, gence veya babaya verilirmiş. Ağacı belirlemek için akşamdan ormana gidilirmiş. Kesilen gövdenin uzunluğu ev kapısından girecek kadar olmalıymış. Ağaç eve girince özel ritüelle gövde “kutsallaşırmış”. Ağacın ortasına yapılan deliğe ise zeytinyağ ve tereyağ konulur, biraz mum ve tütsü ilave edilir ve kapatılırmış. Akşam gövdenin bir ucu sobaya konulur ve sabaha kadar yavaş yavaş yanarmış. Alevleri söndürmek için ise, ara sıra korların üzerine şarap fişkırtılırmış.
Bilim adamlarının yorumlarına göre, yanan ağaç gövdesi “bıdnik”, güneşi simgeler. Kışın karanlık günlerinde evi aydınlatması için güneşe yardım ettiğine inanılır.
Koleda ve Yılbaşı bayramlarında kızılcık dallarının da önemi büyük. Dalları sağlam olduğu için uzun ömür ve sağlamlık ifadesi olarak algılanır.

© Fotoğraf: BTA

Gelenek üzerine Bulgarlar Noel gecesi öncesi sofraya kızılcık tohumları koyar, gelecek için fallar bakılır. Ailenin her ferdi için bir tohum verilir ve ateşe atılır. Ne kadar patlarsa, yeni yılda kısmeti de o kadar olur diye rivayet eidlir. Bir Ocak- Vasil Gününde ise, kızılcık dalları beyaz, kırmızı ipliklerle süslenir, paralar ve gevrekler dizilir ve kısmet dilekleri iletilir. Yılbaşı böreğinin içine konulan kısmetler de kızlcık dallarından hazırlanır.

Çeviri: Sevda Dükkancı