Günümüzde ortaokul ders programında müziğin pek önemli yeri yoktur. Bunun için Bulgaristan Prensliği’nin ( 1879-1908) ilk yıllarında müzik derslerinin yetişen nesillerin biçimlenmesindeki dev rolünü tasavvur etmek zordur. Bulgaristan Bilimler Akademisi BAN’ın çıkardığı ‘ 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında Bulgar okulunda müziğin yeri’ adlı kitap bu konuyu irdeliyor. Kitabı yazan Doç.Dr. Rositsa Draganova Sanat Araştırmaları Enstitüsü’nde bilim işçisi olarak elde ettiği önemli başarılarından başka Sofya Fransız lisesinde müzik öğretmenliği yapıyor, ortaokul müzik ders kitapları hazırlayan ekip üyesidir.  

Şöyle diyor: "Bulgar okulunun düzenlenmesi Bulgaristan’ın 1878 yılındaki kurtuluşundan hemen sonra başlar. Milli Eğitim ile ilgili Geçici Yönetmelik çıkarılır, bu belgede yer alan derslerden biri de ‘ kilise şarkılarıdır’. Ders programlarından anlaşıldığı üzere, başlıca amaç çocukların günlük yaşamda ve aile ortamında ‘tükettikleri’ müzik repertuarından farklı biriyle tanışmalarıdır. Eğitim programlarında yeni uygulanan ‘ okul şarkıları’ kavramı, çocukların kolayca anlayabileceği, terbiyeleri ve öğrenimlerine uygun şarkılar demek. Bu, çocuk müzik yaratıcılığındaki süreçleri hızlandırır. O zaman yaratılan ve uzun süre kullanılan birçok müzik örneğinin bulunduğunu belirtmek gerek. 

Örneğin bugün de bilinen "Detentse Hubavo" çocuk şarkısı Stoyan Beşkov’un eseridir. Kendisi ilk okul şarkıları derlemelerinden birini de yaratır. Beşkov belirli bir süre içinde Kazanlık pedagoji okulunda öğretmenlik yaparken şarkıları gelecekteki öğretmenler tarafından öğrenilir ve böylece bütün ülkeye yayılır.Belki de o zamanın en yetenekli bestecisi olan Emanuil Manolov da aynı okulda ders verir. Ülkemizde neredeyse her çocuk ‘Hubava si, tatkovino"(Güzelsin Anavatan) parçasını bilir. Daha o zaman ninnilerin yaygınlık kazanması da görülür. Anlaşılan bu tür ezgiler çocukların Batı Avrupa müziğine yakınlaştırılması için uygun olur. ‘Na teb, mila mamo’ ( Sana anneciğim) adlı ilk derlemelerden birinde Bulgar şarkılarının yanı sıra Schubert, Brahms ve saire bestecilerin ninnileri de basılır."

Büyük kişilikler kim?

Rısitsa Draganova devamla şunları anlatıyor:

"Müzik eğitiminin ilk eylemcileri gerçekten ilginç ve güçlü kişiliklere sahip. Bulgarların yanı sıra, aralarında hükümet tarafından Bulgaristan’da ders vermeye davet edilen Rus öğretmenleri, bizde ikamet eden  bir Çek müzisyen grubu yer alır. Daha baştan ülkemizdeki müzik eğitimi çok yüksek seviyededir. En sık rastlanan ilk müzik ders kitaplarından biri Georgi Baydanov’un eseridir. Kendisi Avrupa’da o dönemde kullanılan ders kitaplarından ve özellikle ta 20. yüzyılın başlarına kadar istifade edilen Marmontel’in müzik ders kitabından en iyi örnekleri alır. Bir kıyaslama yapılırsa her iki ders kitabının da aynı prensiplere ve aynı konsepte dayandırıldığı görülür.Baydanov’un müzik ders kitabı Avrupa ders kitapları ile aynı seviyededir. Bilindiği üzere, Avrupa’da müzik öğretimi okullara aynı zamanda- 19. yüzyılın 80’li- 90’lı yıllarında girer."

Devletin müzik eğitimine tutumuna gelince Rositsa Draganova şunları belirtti:

"20. yy’ın başlarında yurt dışında gerçek müzik eğitimi görenler yurda dönmeye başlar. Bulgaristan Prensliği  müzik bilgilerini artırmak için birçok kişiyi bursla Avrupa’ya gönderir. Örneğin, 20. yüyılın başında Plovdiv’in bütün kültür kurumlarının oluşturulmasında önemli katkı payı olan Angel Bukureştliev bursla Prag’a gönderilerek 1888 ile 1890 yılları arasında orada müzik öğrenimi görür. Bu kişilerin sahip oldukları yüksek bilinç ve özgüven özellikle dikkatimi çekti. İşin ilginç tarafı şu ki, onlar kendilerine öğretmen değil, pedagog müzisyen derler. Böylece onlar konser veren müzisyenler olduğunu vurguluyor, ders sırasında da, kurdukları okul koro ve orkestralarında müzik yapılmasına, icra edilmesine işaret ediyorlar. Çünkü müzik onlar için bir dersten ziyade yaratıcı bir eğilim, bir misyondur. Onlar müzik aracılığıyla öğrencilerini daha uygar yapar, devletin ve Bulgar kültürünün gelişmesinin bambaşka bir aşamasından geçmelerini sağlarlar."

Fotoğraflar: "Sv. sv. Kiril ve Metodiy"Milli Kütüphane Dijital koleksiyonu

Çeviri: Neli Dimitrova