“Çıkarabileceğimiz sonuç, gıda sanayisinin krizden az etkilendiği ya da doğrusunu söylersek hiç etkilenmediği yolundadır.Bu sektördeki üretim ve çalışanların kısıtlanması çok sınırlıdır. Şirket çalışanlarının toplam % 4 kadarı işten çıkarılmıştır.Krize rağmen sektördeki işletmeler bu yıl da kârlıdır. Kriz daha çok küçük işletmeleri etkiliyor.Yıllık tedavülü 1-2 millyon levayı aşan şirketlerin gelişmesi bundan sonra daha iyi gider, krizler sırasında daralan tüketimin olumsuz etkisini üzerinde daha hafif hisseder.Daha küçük işletmeler bu koşullar altında kredi ve diğer ödeyeceklerinin iadesini daha zor gerçekleştirirken büyük şirketler kriz ortamında yeni üretim güçlerine yatırım yapıyor, pazarlarını genişletiyorlar. Büyük kısmı hatta yurt dışındaki pazarlarını genişletiyor.”

Ankete katılan şirketlerin dörtte üçü, pazarda iyi konuma sahip olduğunu belirtiyor. Yarısı kadarı 2009’da ülkemizdeki pazar olanaklarını genişletmiştir.% 20 kadarı ise aynısını yabancı pazarlarda da gerçekleştirebilmiştir. Daha küçük işletmelere gelince % 26’sı geçen yılı açıkla bitirmiştir. Büyük şirketlerde böylesi sonuçlar sadece % 15’inde görülüyor. Ankete katılan şirketlerin % 40 kadarı, yeni yatırımlarda bulunmak üzere yeterince kaynağı olduğunu ileri sürüyor.

Söz konusu şirketler,her zaman başarılı olmayan pazarlamayı, bilgi sistemleri ile yeni teknolojilerin henüz zayıf olan uygulanmasını kendi zaafları olarak gösteriyor. Şirketlerin üçte ikiden fazlası, HACCP gıda standardını uygulamıştır. En büyük 25 şirket ise ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000 gibi yüksek kalite standartlarına göre üretim sağlıyor.
Şirketlerarası borçlanma, şirketler tarafından çok ciddi bir sorun olarak gösteriliyor. Ankete katılanların % 30 kadarı, tedarikçilere borçları olduğunu ileri sürüyor.Sektördeki büyük ve küçük şirketlerin bankalara olan borçlarında büyük farklılıklar gözüküyor.2009 sonlarına doğru bu sektördeki on şirketten birinin böyle borcu var.
Bu branştaki çalışmaları daha neler engelliyor? Divil Kulev’i dinliyoruz:

“Şirketlerin bahsettiği esas sorunlar, sektördeki kayıtdışılıkla ilgilidir. Ankete katılanların % 70’i bunu en büyük sorun olarak gösteriyor. Yurt dışından gelen ithalat ikinci büyük sorun olup daha çok küçük üreticileri tedirgin ediyor.Üçüncü yerde büyük vergi mükellefiyeti bulunuyor. Nitelikli işgücü yetersizliği, personelin motivasyon sorunu gibi kriz öncesi problemler şimdi arka plana itiliyor.”

2009’da baş gösteren kriz sonucu şirketlerin önemli bir kısmı çalışanları üzerinde daha yoğun denetim uygulamıştır.Her üç şirketten biri insan kaynaklarının yeniden yapılandırılmasına başvurmuştur. Sektördeki büyük şirketler geçen yıl da personeline bonus dağıtmaya devam etmiştir. Maddi teşviklere rağmen bu şirketlerdeki işten ayrılma olayı en sık görülmüştür.

Çeviri: Neli Dimitrova