Makedonya ve Edirne’deki Bulgarların milli kurtuluş mücadelesinin zirve noktası sayılan İlinden-Preobrajeniye Ayaklanması’nın başlamasından 110 yıl doluyor. Bulgaristan’ın beş asırlık Osmanlı egemenliğinden kurtuluşundan sonra Büyük Güçler’in Berlin Anlaşması gereğince 1878 yılından sonra bu iki bölge, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde kalıyor. Bu, bu kararla rahat edemeyen ve derhal buna karşı mücadele başlatan Bulgar halkı tarafından sert bir tepkiye yol açtı.

Bu mücadele, 1893 yılında Selanik’te Makedonya-Edirne Dahili Devrim Teşkilatı VMORO’nun kurulmasından sonra örgütlenmiş bir mücadele halini alıyor. Bundan sonra Makedonya ve Edirne bölgelerinde devrimci komitesi ağı oluşturuluyor. Bundan birkaç yıl sonra devrimci teşkilatının genişlemesi ve ayaklanmanın hazırlanması için önemli rol oynayan çete harekatına da start veriliyor.

Ocak 1903 yılında Makedonya-Edirne Dahili Devrim Teşkilatı VMORO’nun Selanik Kongresi’nde ayaklanma için karar alındı. Bu ayaklanma, 2 Ağustos tarihinde kutlanan Az. İliya’nın bayramında patlıyor ve bu yüzden adını taşıyor. İlk önce ayaklanma, Makedonya’daki Manastır devrimci bölgesinde başlıyor. Bundan sonra ayaklanma genişleyerek Florina, Kesriye, Ohri ve Kırçova bölelerini de kapsıyor. Ayaklanmanın zirve noktası, Kruşevo şehrinin fethi ve Kurşevo Cumhuriyeti’nin ilanıdır. 19 Ağustos tarihinde kutlanan Preobrajeniye Gospodne dini bayramında ayaklanma Edirne’de de patlak veriyor. Devrimciler, Istranca dağı bölgesinde bulunan birçok yerleşim merkezini ve Karadeniz şehirleri olan Tsarevo ve Ahtopol şehirlerini de serbest bırakmayı beceriyor. Oradaki ayaklanmanın zirve noktası da 26 gün varlığını sürdüren Istranca Cumhuriyeti’nin ilan edilmesidir. Edirne Devrimci Bölgesi’nin Rodoplar kısmında çeteciler, eylemlerini yoğunlaştırıyor ve düşman güçlerinin ilerlemesini durdurmayı beceriyor.

 Özgürlüğe kavuşan yerleşim merkezlerinde Kurşevo Cumhuriyeti’nde olduğu biri devrimci demokrasi düzeni kuruldu. Çeteciler ve Osmanlı askerleri arasında çatışmalar diğer devrimci bölgelerde de var. Bunun sonucunda önemli stratejik noktalar kullanılmaz hale getirildi.
Makedonya ve Edirne’de ayaklanan nüfusa karşı Osmanlı hükümeti, modern silah ilke donanmış 350 bin asker gönderiyor. İlinden-Preobrajeniye Ayaklanması’nın başarısızlığı tehlikesi karşısında genel kurmay Bulgar hükümetinden acil yardım istiyor. Ancak Bulgar hükümeti, Büyük Güçler’in Bulgaristan’ın olası bir müdahalede ne gibi kötü sonuçlarla karşı karşıya olabildiği uyarısı karşısında yardım göndermiyor.

Kendi güçlerine güvenerek ayaklanmış halk, üç ay boyunca kendisinden birkaç kat daha güçlü olan rekibine karşı mücadele ediyor, ama baskıya dayanamıyor. İlinden-Preobrajeniye Ayaklanması’nın sonucu olarak Makedonya ve Edirne bölgesinde 239 çatışma oluyor, buna 26 bin 400 devrimci katılıyor, 201 köy ateşe veriliyor, 12 400 bin ev yerle bir ediliyor, 4 bin 700 kişi şehit düşüyor, 70 bin 800 kişi de evsiz barksız kalıyor, 30 bin kişi de doğduğu şehirleri terk etmek ve Bulgaristan’da kurtuluş aramak zorunda kalıyor. Başarısızlığına rağmen İlinden-Preobrajeniye Ayaklanması’nın büyük önemi vardır. Bu ayaklanma, Avrupa topluluğuna Makedonya ve Edirne bölgelerindeki Osmanlı egemenliği altında bulunan halkın, artık bu egemenliğe dayanamadığını ve milli bağımsızlığı için mücadele etmeye devam edeceğini gösteriyor.

Türkçesi: Rayna İvanova