Foklorda Aziz İvan sık sık Vaftizci Yahya olarak karşımıza çıkıyor. Bu söz konusu Aziz ile ilgili yortular şunlar:7 Ocak - İvanovden, 24 Haziran - İvan Bilöber veya Enövden. Şurada hatırlatmak gerekiyor-Bulgaristan topraklarında Hıristiyan azizlere karşı ilgi daha 3.-4.asırlarda yani Hıristiyanlığı kabul etmeden önce başlıyor. Büyük bir ihtimalle azizlerin resimleri o dönemde inandıkları putlarla bir araya getiriliyor. Dini kaynaklara göre, Aziz İvan, Köstendil yakınlarındaki Skrino köyünde 876 yılında doğmuş ve 946 senesi vefat etmiştir. Daha sağlığında “Tanrının meleği” veya “gökyüzünün insanı” olarak adlandırılan Aziz İvan Rilski, aynı zamanda da Bulgaristan’ın gözkyüzündeki koruyucusu sayılır. Muhakkak ismine bir de “Çudotvorets” eklenir, yarattığı mucizelerden dolayı.
Aziz İvan veya Yahya, Hazreti İsa’nın çağdaşı olarak kabul edilir.
En sık rastlanan efsaneye göre, Çar Petar dağlara çekilen Aziz İvan’ı görmeye gitmiş. Hükümdar yıllardır onun hakkında efsaneler dinlemiştir. Bugünkü Sofya, o zaman da Sredets ismini taşıyan şehre varınca Rila dağına doğru devam edip onunla görüşmeye karar vermiş. Çarın habercileri keşişi aramaya başlamışlar. Sonunda bir mağarada bulmuşlar kendisini ve buraya neden geldiklerini izah etmişler. Keşiş onları dinlemiş ve birşeyler ikram edeceğini söylemiş. Elinde küçük bir parça esmer ekmek varmış ve çarın habericleri bu ekmeğin kimseye yetmeyeceğini ve aç kalacaklarını düşünmüşler. Ancak Aziz, öyle yapmış ki, ekmek herkese yetip artmış ve üstelik çok da lezzetliymiş. Habercilerden birisi hasta gitmiş ancak oraya varınca hemen düzelmiş.

© Fotoğraf: www.pravoslavieto.com

Haberciler, Çar Petar’ın yanına dönmüşler ve gördüklerini ona anlatmışlar. Çar bu anlatanları kendi gözüyle görmek istemiş, ancak orasını tırmanmak neredeyse imkansız olunca keşişin yüzünü görememiş. Bu kez çar habercilerini bir altın dolu bardak ile keşişin yanına göndermiş. Başka rivayete göre, meyve dolu, altın yükü göndermiş. İvan Rilski bardağı/ meyveleri almış ancak altını şu sözlerle geri iade etmiş.” Çara söyleyin ki, meyveleri kabul ediyorum, çünkü onlar vücudun gıdasıdır, ancak altını iade ediyorum, çünkü onlar ruhun zehiridir !”
Foklor bölgesine göre de ismi değişir: İvan isminin dışında bir de Yovan, Ovan, Aliya olarak da adlandırılır. Verilen son isminin Aziz İvan’a bir de Hazreti İlyaz’ın olağanüstü yeteneklerinin de devredildiği işaretini veriyor.

Türkçesi: Şevkiye Çakır