Aralık ayı en sevilen bayram ve yortu ayıdır. Neşeli bir tespih gibi iki yılın arasındaki sınırı aşıp Ocak ayında kutlanan isim günleri, yortulara kadar sürüyor. Bir zamanlar aralık ayına, büyük halk ve dini bayram Aziz Nikolay’ın anıldığı günden dolayı “Nikulski mesets” yani Nikola ayı” denilirmiş.

“Varvara kaynatıyor, Sava pişiriyor Nikola ise misafir ağırlıyor” atasözü, üç büyük bayaramı biraraya getirerek sonbahardan kışa geçişi simgeliyor. İlk sırada sözüm ona Varvara, Varvaritsa, Varvarinden veya Kadın Noel’i olarak bilinen bayram geliyor. 4 Aralık’ta Ortodoks kilisesi, Büyük fedai Varvara’yı anıyor.

İnançlara göre, Varvara gününden İgnajden gününe kadar gün bir iğne kafası kadar uzuyor. Aynı şekilde de İgnajden bayramından 1 Ocak- Vasilövden (Vasil gününe kadar) uzuyor. Varvara gününde gün geceye erişiyor ve ikisi eşit oluyor.

Geleneksel halk inançlarında Varvara, başta kızamık olmak üzere çocuk hastalıklarının koruyucusudur ve bundan dolayı kendisine nine, teyze, tatlı ve ballı olarak hitap ediliyor. Kötü, dişsiz ve çirkin bir nine, hastalığın portresi aslında da Varvara’nın portresidir. Kızamık ninenin yüreğini yumaşatmak amacıyla kadınlar buğday ve fasulyenin içine konulduğu özel bir karışım pişirirler. Bu yemeğe “varvara” ismini verirler. Balla tatlandırıldığında çocuklara, konu komşulara ve akrabalara dağıtılır. Bazı inançlara göre, gün boyunca çocuklar zıplamalıdırlar ki Varvara, yani Kızamık nine onları yakalayamasın.
Kadın Noel’i ise genellikle Batı Bulgaristan bölgesinde yaygındır. Süslü kızlar ve delikanlılar, omuzlarında torbalarla ev ev dolaşırlar. Aynen “Koledariler” gibi şarkı söylerler ve mani gönderirler, sağlık ve bereket dileklerinde bulunurlar.

Bazı bölgelerde ise ev hanımları üstüne bal sürdükleri bir çöreği hazırlarlar ve yakındaki yol kavşağına çıkarlar, oradan geçen herkese bu çörekten ikram edilir.
5 Aralık Aziz Sava günü olarak kutlanır. Geleneksel inançlara göre, Sava, kadın olarak tanıtılırken Varvara’nın kızkardeşi olarak da anılır. Azize Sava, veba hastalığının hükümdarıdır. Bazı bölgelerde bu günde ele makas, iğne ve bıçak alınmaz, kızkardeşler kızmasın diye. Kadınlar buğday pişirirler ve dağıtırlar. Bu günde doğurganlık töreni yapılır. Çocukları olmayan kadınlar, gün doğuşunda unu elekten tersten elerler. Ondan sonra ekmek karıp pişirirler ve yine yol kavşağında geçenlere dağıtırlar, “şansları döner” diye...

En yaygın olan efsaneye göre, iyi kardeş Sava her zaman Varvara’nın ardından gider ve ekili tarlalar üzerine buzlu taneleri yeninden savurmaması için yalvarır. İkisi, Sava ve Varvara, Aralık ayının en büyük bayramı olan Aziz Nikola bayramı hazırlıkları yaparlar.
Dere ve deniz, deniz fırtınaları ve tufanın efendisi, Nikola, söz konusu fırtına ve tufanları salıp durdurma gücüne sahiptir. Halk mitolojisinde, büyük yüksekliklerde uçup denizdeki yaratıkları yakından takip eden kanatlı bir kahraman olarak yer alır. Dini yortu 6 Aralık gününe denk gelir. Bu günde Noel perhizinde sofraya balığın konmasına izin verilen sayılı günlerden bir tanesidir. Her evde bugünde sofraya sazan balığı dolması konur. Aziz Nikola, balıkların ve deniz canavarlarının da hükümdarı olduğu için. Ayrıca üzerine farklı işaretlerin konduğu bayram çörekleri de pişirilir. Nikulden, üçlü bayramlardan en büyüğüdür. Aynı zamanda da Noel ve Yeni yıl döneminin de başlangıcıdır.

Türkçesi: Şevkiye Çakır