Atıkların ayrıştırılması, yani ayrı, ayrı, farklı malzemeye göre atılması Bulgaristan’da yeni bir uygulama sayılır. 2003 yılında atıkların yönetimi yasasının kabul edilmesinden sonra, daha sık bu yöntemden bahsedilmeye başlandı. Dünyada en büyük payı olan paket atıklarına özel yer ayrılıyor. Paketleme ürünleri üreten firmalara çevre ücreti getirildi. Sözkonusu atıkların yönetiminde yeniden kazandırılması için üretim yapmak üzere, birleşirlerse, şirketler bu çevre vergisinden muaf bırakıldı. Buna benzer şirket ortaklıkları kuruldu ve bunun sayesinde semtlere göre, ayrı atık paletleri konuldu. “Ekopak” işletmesi, atıkların yeniden kazandırılması amacıyla kurulan en büyük işletmelerden birisi oldu. Bugün atık ayrıştırma sektöründen yeniden kazandırılan üretimin %43’ü onun elinde olup, atık kağıt ve plastiğin %50’sine sahip.

Bu işletmelerin toplandığı atıkların sadece %15-20’si semtlerden geliyor, geri kalanı işletme ve fabrikalardan tahsis ediliyor. Evlerde atıkların ayrıştırılması bizde gerçekleşmiyor, diye itiraf etti bir yıl önce Çevre bakanı yardımcılarından biri.  

Bunun nedeni nedir?

Bunun bir nedenini sabah erken görmek mümkün. Her sabah, özellikle Roman vatandaşları, yığın yığın çöp bidonları etrafını sarmalıyor ve oradan değerli ne bulurlsrsa alıyorlar. Özellikle ayrı atık bidonları onlara cazip geliyor- şişe, cam, kağıtları oradan topluyorlar. Daha sonra çöplerden topladıklarını hurda merkezlerinde satıyorlar.

“Ekopak” müdürü Todor Burguciev “Sonunda da biz gidip, hurdacı şirketlerden aynı bu atıkları para verip, geri alıyoruz” diye anlattı.

“Deliği küçük olan yeni “iglu” tipi çöp bidonları daha uygun ve daha güvenilir oldu. Çöpçüler oradaki atıkları zor alıyor. Fakat artık çöpçüler onların da çaresini bulmuş ve bidonları direk olarak altındaki kapaktan açıyor ve gene içindeki atıkları alıyor”.

Problemin çözümü için ihtimallerden biri, tüm hurda merkezlerinin şehir kenarlarına sanayi bölgelerine taşınmasıdır. Oraya da sadece özel lisansı olan ve hurdanın menşeini gösteren şirketler satış yapmalı. Ancak bu yeni teklife karşı hala görüş farklılıkları var. Aynı zamanda çöpçüler ve onların arkasındaki çete başları piyasayı titizlikle kontrol ediyor. Son zamanlarda plastik atıkların toplanmasına öncelik veriliyor. Çünkü plastik hurda fiyatı %30 arttı.

“Kısa bir süre önce Pleven’de yeni bir plastik atık işletim fabrikası açıldı. Pleven’de plastik hurda talebi arttı.Romanya piyasası da son zamanlarda Bulgarlara açıldı. Orada 6 atık işletim fabrikası var”.

Vatandaşların atıklarını ayrı, ayrı atmasına teşvik edilmeleri gerekiyor. Bu sektörde çalışanlar, çöp vergisi belirleme ücretinin şimdiki sistemle adaletsiz olduğunu iddia ediyor.

„Vatandaşlar, attıkları çöp oranına vergi ödemeli. Şimdi olduğu gibi, konutların, evlerinin büyüklüğüne göre vergi alınmamalı, diyor Burgudjiev. Aynı zamanda atıkları ayrıştırarak atan vatandaşlara vergi kolaylığı sağlanmalı. Bu belediyelerin de yararına olacak. Çünkü depolara kadar inen çöp oranı çok azalacaktır”.

İlk olarak vatandaşların çöp vergisi arttırılmalı. Çünkü şu an hanelerin ödediği çöp ücreti, oldukça düşük. Aslında iş sektörünün ödediği çöp vergisi bu branşı finanse ediyor sayılır. Önümüzdeki yıl yerel seçimlerden önce, iş ve özel kişilerin ödediği çöp ücretlerinin dengelenmesi beklenilemez. Hiçbir belediye başkanı, seçim öncesi kendisine olumsuz koz olacak bu çöp vergisini arttırma uygulamasına geçemez.  

Türkçesi: Sevda Dükkancı