Bundan 100 yıl önce, 14 Ekim tarihinde Bulgaristan Birinci Dünya Savaşına katılıyor. Bu adım, Balkan ve Müttefikler Savaşları sonrası meydana geliyor, ki bu savaşlara ülke, özellikle Bulgarlar yaşadığı toprakları kurtarmak için giriyor. Birinci Dünya Savaşı zaferle sonuçlanırken ikincisi, ülke açısından buhrana yol açıyor.

Çar Ferdinand’ın ve Vasil Radoslavov hükümetinin Bulgaristan’ı dünya savaşına sokma kararı, bugün siyasi bir hata olarak nitelendiriliyor.

Peki, o dönemde Balkan savaşı sırasında “kaybedilen zaferlerin” ve Bulgarların yaşadığı toprakların yabancıların hakimiyeti altında kalmasının ardından toplumun tutumu nedir?

Bulgar Bilimler Akademisi (BAN) Tarihi Araştırmalar Enstitüsünden Doçent Lizbet Lübenova’ya göre, bu son derece karmaşık bir problem. Son dönemlerde Vasil  Radoslavov’un özel arşivinden dünya yüzüne çıkarılan bazı belgeler, kendisinin son ana kadar Bulgaristan’ın savaşa girmesine karşı olduğunu gösteriyor. Müttefikler Savaşının hemen ardından, daha 1913 yılında müzakereler başlıyor ve Radoslavov, sözüm ona “silahlı tarafsızlık” kazanmak için mücadele ediyor. Büyük Savaşta iki müttefik orataya çıkınca, gelecekteki Antant ismini taşıyacak müttefikle olduğu kadar Türkiye ile de müzakereler yürütülüyor. Müzakelerelerin ana konusu, savaşa katılmadığı durumda Bulgaristan’ın alacağı tazminattır.

“Bu çok uzun ve karmaşık bir diplomatik yazışmadır. Bu yazışma, Bulgar hükümetinin son ana kadar savaşı kaçınma çabalarını gösteriyor. Çok ilginç belgeler de var. Bunlardan belli oluyor ki Radoslavov, Büyük Güçlerin, aralarında savaşacağını, kuvvetlerinin sonuna kadar geleceğini ve savaş sonunda kendisinin Makedonya konusunu diplomasi masasına getireceğini düşünmüştür. Ve hiç kimsenin artık savaşmak istemeyeceği için de bizim sorunumuz da çözüme bağlanacaktır. Pratikte öyle olmuyor, çünkü Bulgar-Yunan sınırındaki provokasyonlar çok erken başlıyor.

Sonuçta Ekim 1915 yılından önce bir nota alınıyor ve bununla Bulgaristan’ın savaşta hangi birliğe katılacağına karar vermesinde ısrar ediliyor. Biz, hem Büyük Güçler, hem de komşularımız tarafından rahat bırakılmadık. Bulgaristan’ın pek büyük bir seçeneği yoktu.”

Neden Bulgaristan Merkez Güçler ile koalisyonu seçiyor? Lizbet Lübenova bu soruya şu cevabı veriyor: “1915 yılında savaşa girdiğimizde Bulgaristan şu anki siyasi güçleri göz önüne almıştır. Neredeyse bütün diplomatik temsilcilerimiz, Almanya’nın sonunu tahmin ediyor, çünkü savaş alanı büyüyor ve hatta Avrupa dışına çıkıyor, Almanların ise özellike denizde pek fazla kaynakları yoktur. Orada İngiltere ve ABD hakim durumda. Ama kara cephelerinde Almanya kazanıyor. Bir anda diplomatik temsilcilerimiz, Türkiye’nin ve Almanya’nın diğer müttefiklerinin ilerlediğini söylüyor.”

Birinci Dünya Savaşı’nda Bulgar Ordusu Makedonya, Dobruca, Moravya ve saire yerlerde zaferlere imza atıyor ama savaş Bulgaristan’ın Merkez Güçler tarafına katılmasıyla kaybedilmiş oluyor. Doç. Lübenova’ya göre Büyük Savaş’taki hırs, Balkan Savaşları’ndaki hırs gibi değildir. Kendisine göre Balkan Savaşları, Bulgar vatanseverliğinin doruk noktasıydı.

Çeviri: Şevkiye Çakır, Rayna ,İvanova