Küçük bir kasaba olsa da Bansko, Bulgaristan’ın turistik ve kültürel gelişimine büyük katkılarda bulunan bir yer. Kaldırım sokaklar, eski evler ve tarihin otantik havası hala bir zamanlar Bansko halkının güzelliğe ve zerafete olan ilgisinin izlerini taşıyor.

Bansko’nun ne zaman kurulduğunu anlatacak olursak, yakın zamana kadar onun 14. asırda oluştuğu söyleniyordu. Osmanlı akıncılarına karşı koymak için kurulduğu belirtilen kasabanın ilk yazılı kaynakçaları 1567 yılına dayanıyor. Büyük baş hayvancıların Türk sicillerinde Bansko kasabasıyla ilgili arşivler var. Orada ilk defa tamamen Hristiyan halktan oluşan Bansko köyünden bahsediliyor.

 Bansko Müzesi sorumlusu Svetla Baryakova bunları anlatıyor ve yeni yapılan arkeolojik araştırmalarda farklı kültürlerden medeniyet izlerine rastlandığını sözlerine ekliyor.

Müze kompleksi Bansko’nun geçmişi, kültürel- tarihi mirası ve burada doğmuş önemli isimlerin hatırasını koruyan 8 üniteden oluşuyor. Özellikle Uyanış Devrinde Bansko’dan birçok önemli isim çıkar. Edebiyatçı prof.İliya Konev “Bansko 18., 19. ve 20. yüzyıllarda her asır tarihe önemli isim kazandıran Bulgaristan’da tek yerleşim merkezidir” diyor. 18. yüzyılda Paisiy Hilendarski, 19. asırda Neofit Rilski, 20. asırda ise büyük şair Varptsarov Bansko’da doğar. 

Paisiy Hilendarksi “İstoriya Slavyanobılgarskaya- Slav Bulgarlarının tarihi” kitabı Bulgar kurtuluş ve kimlik tarihinde önemli ışık niteliği taşımıştır. Ulusun şanlı geçmişini anlatan rahip Paisiy, milli uyanış duygularının oluşmasında büyük katkılar sağlamıştır. Rahip Neofit Rilski ise, 19. asırda Bulgar biliminin gelişmesine büyük katkı sağlamış. Sevilen şair Nikola Vaptsarov 2.dünya savaşında öldürülür. Eserleri 90’dan fazla dilde tercüme edilir.

Pirin eteklerinde bu kasabadan insanlar her zaman yenilikçi, her zaman hayalleri peşinde koşar. Çevrede verimli toprak yok, o yüzden yerli halk zanaatçılık ve taşımacılıkla uğraşmış. Kiracılar oalrak adlandırılan taşımacılar Akdeniz’den Orta ve Batı Avrupa’ya kadar dağlardan kervanları taşımış. Yıllar içinde bir çok Banskolu aile zenginler ve kendi ticaret şirketlerini kurar. 18. asırda burada çok güçlü, zengin aileler var. O kadar ekonomik güç kazanır ki bazıları, örneğin Paisiy Hilendarski’nin kardeşi Hacı Vılço Hilendarski manastırın bütün Doğu kanadını inşa eder, daha sonra Zograf manastırını Güney Kanadını kurar. Bugün de Zograf Manastırın bu bölümü “Banska Mahala” adını taşır. Hacı Vılço kervansaraylar, hanlar da kurmuş. Kervanlar geçerken durup, soluklandığı hanlardan bazıları hala ayakta.

Bir süre önce Balkan Turizm Endüstrisi Ödülleri verilirken, 13 bin nüfuslu küçük yerleşim yeri olan Bansko Balkanlar’ın Kış Başkenti ilan edildi ve en iyi festival güzergahı ödülünü aldı. Jazz Fest, Basko Film Fest, “Bohemi” Balkan Müziği Festivali, “Bansko Bite”, “Bale Festivale bu etkinliklerden bazıları.

 Çevisi: Sevda Dükkancı 

Fotoğraflar: Bansko Belediyesi ve Veneta Pavlova