“Bulgar bahçıvanların izinden” isimli yeni Avrupa kültür yolu projesi, sertifika için Avrupa Konseyi’ne başvuruda bulunacak. Projenin amacı, halkların tarihlerini, göçlerini ve Avrupa medeniyetlerinin yayılması konusunu ele alarak “Kültür yolları” adlı Avrupa programının bir parçası olmaktır.

Proje fikiri ise Monika Tütünkova’nın başını çektiği Macaristan’daki Bulgar Araştırma Enstitüsü’ne aittir. Bulgar tarafından Lyaskovets’teki Gurbetçi Bahçıvanlığı Müzesi, Veliko Tırnovo Bölge Tarih Müzesi ve Şumen Üniversitesi partner oluyor. Bu fikir, 2014 yılında Macaristan’daki Bulgar Birliğinin 100. yıldönümü kutlamaları sırasında doğuyor, ki o tarihte Budapeşte’de Bulgar bahçivanın heykeli dikildi. Sofya’nın Macaristan Büyükelçiliği ticaret ataşesi Tomaş Buday, anasının Bulgar olduğunu anlatırken Macaristan’daki Bulgar diasporasından saygıyla bahsediyor:

“Bulgar bahçıvanları, 100 yıldan fazla Macaristan’da yaşamaktadırlar ve artık kendi kurumlarına sahipler. Budapeşte’de “Aziz, Aziz Kiril ve Metodiy” kilisesini kurmuşlardır, ki kilise tam 100 yıl önce kurulduğu için Macaristan’daki Bulgar bahçıvanların sayesinde meydana gelen Bulgar dini cemaatin 100. kuruluş yıldönümünü kutlayacağız. Söz konusu kilise, aslında Bulgarların, ana direklerinden bir tanesidir. Bulgarlar, bundan çok eski zaman önce inşa edilen kültür evine de sahipler. Artı burada Bulgar okulu da mevcut.  Adı geçen kurumlar, bu geçen zaman zarfında Bulgarların yaşamını, benliğini canlı tutmuştur, ki ben de yarı Bulgar olarak Bulgar ruhunun Macaristan’da bu kadar güçlü ve dayanıklı olduğundan dolayı mutluyum.”

Bahcıvanlıkla ilgili bir seyyar sergi bu ortak projenin ilk adımını oluşturacaktır. Sergi birkaç Bulgar ve Macar şehirde düzenlenecektir. Ana duraklar Macaristan’da Budapeşte ve Seget, Bulgaristan’da ise Lyaskovets, Veliko Tırnovo, Şumen ve Sofya olacak. Sergi, Haziran ile Aralık ayları arasında düzenlenecek. Her gittiği şehirde sergiye yeni resimler, belgeler ve objeler eklenecek. Bu arada çocuklara ve gençlere yönelik eğitim programları da öngörülmüştür.

Bu konuda Lyaskovets’teki Gurbetçi Bahçıvanlığı Müzesi bir örnek teşkil ediyor. Müze görevlisi sergey Dobrev, 19.asrın ortalarında başlayan Bulgar bahçıvanların hikayesini anlatıyor.

“Bu topraklardan çıkan ilk bahçıvanların para kazanmak amacıyla yakınlara, yani Romanya ve Sırbistan’a gitmişler. Bir bölümü, Banat ve Braila’ya, diğerleri ise Belgrad’a kadar ulaşıyorlar. Buradan yola çıkan gruplara “tayfa” ismi verilirmiş. Grup sorumlusuna ise “ gazdi” deniyormuş. Bunlar geriye kalan Türkçe terimlerdir. İlk başta 10-15’er kişilik gruplar halinde çıkmışlar. Vardıkları yerlerde toprak kiralamışlar, işlemişler ve bahçelerini genişletmişler. Bazıları kazandıkları parayla Kasım ayında doğup büyüdükleri yerlere dönmüşler, diğerleri orada kışı geçiriyormuş, çünkü orada geçici olarak barakalar kurmuşlar. İkinci nesil bançıvanlar, titizlikle not alıyormuş ve gerekli belgelere sahip olmuşlar. Grup yola çıktığında kimin ne kadar para yatırdığı, kim ne kadar sermayaye sahip olduğu, kimim taligası, kimin atı ve sabanı olduğuna dair not alınırmış. Her bahçede özel olarak görevlndirilen bir kişi, o yılın hasatının ne olduğu ve kime ne kadar pay düştüğüne dair not tutarmış. “

Veliko Tırnovo Tarih Müzesinde görevli İliya Vılçev’ten projenin amaçları hakkında bilgi alıyoruz:

“Bu sınırötesi bir projedir, ki amacımız iki ülke –Bulgaristan ve Macaristan arasındaki önemli bir bağı popülarize etmektir. Oysa bu gerçek birçok insan tarafından bilinmiyor. Bunun dışında “gurbetteki bahçıvanlık” konulu birkaç kültür etkinliğive kültür kurumlarını birleştirmeyi amaçlıyoruz. İşte bundan dolayı bu bağlantıları ve iletişimi sağlamak amacıyla çaba sarfediyoruz, öyle ki biribirimize yardımcı olalım.”

Proje çalışmaları 4 yıl sürecek. Bu yönde Bulgar bahçıvanlarının mirasçıları araştırılacak ve onlar geçen asrın ilk yarısında gurbete giden bahçivan atalarının yaşamı ve kültürü hakkında bilgi vereceklerdir.

Fotoğraflar:gradinarstvo.lyaskovets.net

Çeviri: Şevkiye Çakır