“Bugün, 15 Ocak 1922’de saat 10’da Sofya iline bağlı Neguşevo köyünün aşağıda adı geçen sakinleri – öğretmenler Aleksandır Tsvetanov, Paraskeva Veliçkova, Spas Genkov, Hristosko Yotov... halka açık okumaevinin kurulması için ilk okul binasında toplandık”...

Böylece 31 hevesli tarafından Neguşevo köyünde kurulan “Vazrajdane” okumaevinin tarihçesi yazılmaya başladı. Yine 1922 yılında Aleksandır Stamboliyski hükümeti, Halkı Aydınlatanların Gününü resmi bayram ilan etti, buna dair yasa 1923 yılının 3 Şubat tarihinde Çar III. Boris tarafından imzalandı.

1919’da imzalanan Neuilly Barış Anlaşması, I. Dünya Savaşı ardından Bulgaristan’ın uğradığı toprak kaybı, ülkemize dayatılan ağır savaş tazminatları ve milli haysiyetimizin ayaklar altına alınması, Bulgar toplumunu umutsuzluğa ve nihilizme sürükledi. Böyle bir ortamda milletin tekrar özgüven kazanması, hayati ihtiyaç halini almıştı.

Yıllar içinde kutlanıp yasaklanan, sonra yenilenen Halkı Aydınlatanların Günü her daima Bulgaristan’ın tarih hafızasının, özbilinç ve maneviyatın bayramı olmuştur. Bu güne aynı zamanda aydın ve özgürlük savaşçısı olan ulusal kahramanlarımızdan başka adı bilinmeyen binlerce kitap adamı ve öğretmen, en zor zamanlarda halka umut veren, aydınlık yolunda yol gösterenlerin katkıları vardır. Fakat bu meçhul kahramanların isimleri bilinmediği gibi anısı da yok olmaya yüz tutmuştur. Sofya’ya bağlı bir köyde okumaevi kurmak üzere bir araya gelen bu insanlar gibi. Onlardan öğretmen olan Aleksandır Tsvetanov ve Paraskeva Veliçkova’nın isimleri, eskiden nüfus sayısı 1000 kişi olan köyün en yeni tarihçesinde yaşanan en önemli olaylarla ilişkilidir. Gencecik yaşta, 18-19 yaşlarındayken çalışmaya başlayan bu öğretmenler yüzlerce çocuğu eğitip terbiye etmekle yetinmeyip maarif ve kültür merkezi olarak okumaevi kurmaya da kalktı.

Aydınlık yolunda halka rehberlik etmiş bulunan böyle kişileri unutmamak lazım. Dolayısıyla halkı aydınlatanların anısını canlı tutmak için Neguşevo köyünde “Sveta Paraskeva” kilisesinde Ekim ayında fotoğraf, evrak, kitap ve resim sergisi düzenlendi. Sergiyi tertip eden ressam Mihail Tanev şunları anlattı:

“Biz günümüzde daha çok o dönemin ruhunu ve insanlarını anlatmak istiyoruz. Onlar, hevesli, Bulgar olan her şeyin kıymetini bilen ve vatana olan mensubiyeti önemseyen insanlardı. Bunu söylerken bu insanlar için vatan kelimesinin kendi köyleri ile bir anlama geldiğinin altını özellikle çizmek istiyorum. Bulgaristan coğrafyası onlar için epey geniş ve belirsiz bir kavram olduğu için köyüler vatan bildikleri kendi köyüne sahip çıkıyordu. Emelleri de böyleydi – kilise kurmak, okul açmak. Neguşevo’da 1882 yılında önce okul kuruldu, 2 yıl sonra da kilise inşa edildi. Kilise inşaatı sürerken köylüler hiçbir katkısını esirgemedi, bazıları para, bazıları emek verdi, bütün köy inşaatı tamamlamak adına kenetlendi, diyor Mihail Tanev ve şunu da ekliyor: O yıllarda yapılanların iki motoru vardı – bir yandan manevi işlerle uğraşan insanlar, din adamları, diğer yandan ise genç öğretmenlerin çok büyük katkıları oldu. Öğretmenler köyü güzel kılmak, okul ve sınıflarını en yüksek mertebeye çıkarmak için canla başla çalıştı, gençliğini bu uğurda verdi”.

Kilisede düzenlenen teşhirde hayatını ilim ve halkı aydınlatmaya adayanların resimleri, çeşitli belgeler, eski baskı kitaplar ve geçen yüzyılın başında din dersleri için “Hristo Danov” yayımevi tarafından basılan muhteşem taşbaskılar görülebilir.

Köyde okul ve kiliseyi sadece bir çit ayırıyor. Günümüzde okul boş, metruk bir bina olurken olurken restorasyon edilen kilise, köyün toplumsal ve manevi hayat merkezi haline dönüyor. Kilise restorasyonu Mihail Tanev gibi hayırsever insanların çabaları ve destekleri sayesinde mümkün oldu. Zamanımızda da aydınlık yolunda halka kılavuzluk edenlerin sayısı az değil.

Fotoğraflar: Yoan Kolev ve negushevo-bg.org

Çeviri: Tanya Blagova