Halk inançlarına göre, Todorovden (Todor Günü) Yortusunda Aziz Todor, beyaz atına binerek Tanrı’nın karşısına çıkmak ve yaz dilemek için yollara düşer. Tanrı’nın karşısına çıkınca, mızrağını yerevurmuş ve atını ona bağlamış. Ve her zaman Tanrı onun dileğini yerine getiriyor ve mızrağını diktiği yere yaz gönderdiği için oradaki toprak ısınıyor ve buhar çıkmaya başlıyormuş. İşte bundan dolayı Todorovden Yortusundan itibaren gün uzamaya başlıyor ve havalar ısınıyor. Bu yortu, her zaman Paskalya orucunun ilk Cumartesine denk geliyor. Yortuya birçok şarkı eşlik ediyor, ki bu şarkılarda Aziz Todor’un tarlaları ve kırları gezdiği anlatılıyor. Kırlara çıkmadan Aziz Todor, “ yeşil merada” atını nallarken kızkardeşi ise yanında duruyor ve “iyi atını” nallamak amacıyla altın mığları ve gümüş nalları uzatıyor ve tüm kırı gezmesini ve sabah çiyin düştüğü çiçeği toplamasını söyler.

20.asrın başlarında büyük etnografya araştırmacısı Dimitır Marinov, Smolyan yakınlarında bir köyde “bekane” isminde çok ilginç bir geleneğe rastlamış ve anlatmış. Daha Cuma gününden kadınlar bir tasa bezelye koyarlar, üzerine sıcak su dökerler ve ikonun önüne koyarlarmış. Ertesi sabah, Todorovden Yortusu nedeniyle düzenlenen dini ayinin ardından “ev kadını bir mum yakar ve tası almaya gider, daha sonra tastaki bezelyeden ailedeki herkese verir.” Daha sonra evin kadını bir avuç bezelye alır ve yukarıya fırlatır, bezelye taneleri yere düşünceye dek, kadın aileden herkes için ve sahip oldukları ev hayvanları- inek, atlar için dilekler söyler. Ve her dileğin, maninin ardından “be-e-e” sesi çıkarırmış.“ Yere düşen bezelyelerden oğlanlar tespih yaparlar ve kalpaklarında püskül yerine taşırlarmış, kızlar ise bilezik ve kolye dizerler ve gün boyunca boynunda taşırmış. Sofya bölgesinde ise kiliseye haşlanmış mısır götürülür ve daha sonra dini ayinin ardından dışarıda yere atılır, ki çocuklar toplasın diye. Bu gelenek atların sağlığı için yapılır

Yortuya bir hafta kala sıkı sıkı perhiz uygulanır, kadınlara ise el işi yapmak yasaktır. “Bu haftaya Todorişka denir ve ne yenir, ne içilir, ne örülür, ne dokunur, ne de el işi yapılır.

Halk inançlarında Aziz Todor, yılan, kurt, köstebek, fare gibi tarıma zararlı ve insana tehlike oluşturan hayvanların da koruyucusudur. Bir zamanlar evin hanımları bahçeye mısır serperlermiş, bitkileri köstebeklerden korumak için. Erkekler ise atları kırlarda sürermiş. Halk inançlarına göre, at ayağının bastığı yerde köstebek dürtmezmiş.

Bu özel günde erkekler “Yeni elbise ve iyi beslenmiş atla“, “kuşiya” (koşu) adı verilen at koşularına gidermiş. Genelde at koşularına çiçeği burnunda evli genç erkekler ve nadir olarak da delikanlılar katılırmış. Ata sahip olan herkesin atını koşup at koşularına katılmasına inanılırmış. At sahipleri, atlarını sardunya (zdravets) ve Bohça otu (kukuryak) çiçeklerinden hazırlanan çiçek demetleri ile süslermiş. Bugün de atın süslenmesi, koşulması ve at koşusu yerine götürülmesi, şarkı ve müzük eşliğinde, tek sözle özel bir törensel havada gerçekleşiyor. Koşu sona erdiği zaman tüm at sahipleri beraber köye doğru yol alır, en başta ise galip gelen at gelir. Bir zamanlar delikanlılar ve kızlar atların ve at koşucuların çevresinde büyük bir horo oynarmış. Todorovden Yortusu, en hızlı koşan atın sahibinde yapılan kutlama ile sona erer. Bugün de Todorovden sevilen ve sayılan bir yortudur. Ayrıca Todor, Todorka, Teodor, Teodora ismini taşıyanların da isim günüdür.

Fotoğraflar: BGNES

Çeviri: Şevkiye Çakır