“Yeşili yakalamak” – Bulgaristan’da yaygın olan bu deyimde yeşil anlamına, baharda soframızı süsleyen ve son derece yararlı olan ısırgan ve labada söz konusudur. Halk arasında “Gukuk kuşu öttü mü, ısırgan yeşerdi mi – demek ki bahar gelmiş” sözü çok yaygın. Aslında ısırgan daha birçok atasözü ve halk inançlarında yer alıyor. Şifalı özellikleri birçok derde dermandır.

Geleneklere göre, ısırgan ilk defa Gergövden gününde sofraya konulur. İşte bundan dolayı da Gergövden yortusuyla ilgili tüm geleneklerde yer almaktadır. Sağlık sembolü olarak bu güne özel olarak hazırlanan yeşil çelenk ve çiçek demetlerinde örülür. Gergövden arifesinde ev hanımları,yılın ilk kuzulayan koyunun sütünü sağarlar. Sütün sağandığı bakır, aralarında ısırganın da yer aldığı bahar çiçekleri ve kırmızı iplikle bağlanmış demetle süslenir. Sardunya, böğürtlen, ısırgan ve akdiken ve kırmızı iplik ile bağlanmış demetle ise koyunun başı süslenir. Aynı bitkiler de sayanın kapısına asılır. Tam Gergövden Gününde ev hanımları, çeşme ve pınarları yeşilliklerle, suyun doldurulduğu bakırlar ise sağlık için ısırganla süslenir.

Isırganın yakıcı tüyleriyle kaplı yapraklarıyla halk, sardunya ve akdikenle birlikte kapılarına kötü ruhlara ve kötülüklere karşı süslermiş. Kötü ruhların ısırgandan uzak durduğuna inanılır. Ayrıca nazara, büyülere karşı da güçlü olduğuna inanılır. İhanete uğrayan bir kız, sevdiğine bir demet ısırgan sunarnış, ki anlamı da: benim kalbim aşk acısından nasıl kavruluyorsa, senin kalbin de aynı şekilde yansın” ..

Bir zamanlar ısırgandan sağlam ipler örülerek dokunarak kumaşlar yapılırmış. Isırgandan aynı zamanda Paskalya yumurtalarının ve kumaşların boyanmasında kullanılan yeşil boya da elde edilirmiş. Eskiden büyük miktar ısırgan otu kurutulur ve kış aylarında yemek ve ilaç olarak kullanılmak amacıyla. Isırgan ile birçok geleneksel yemek de hazırlanır. Ki ayrıca ısırgan etli yemekleri de çok güzel süsler.

Halk hekimliğinde ısırganın tamamı kullanılır. İlkbaharda ilk ısırganın yeşillenmesiyle yaprakları ve sapları yemeklerde kullanılır, bitkinin kökleri ise sonbaharda çiçek açma dönemi geçtiği zaman çıkarılır. Mesela romatizma hastalarına ısırgan yaprakları iyi gelir. Isırgandan hazırlanan yemeklerin yeşil rengi ise depresyon hastalıklarında tedavi olarak kullanılır. Bu yakıcı bitkiden hazırlanan kürler ise kalbe, şeker hastalığına ve aşırı kilolarla mücadelede çok faydalıdır. Ayrıca bahar yorgunluğu sırasında ısırgan bire birdir.

Çeviri: Şevkiye Çakır