26 Ekim’de Ortodoks kilisesi, İsa inancı için hayatını kaybeden Aziz Dimitros’u anıyor. 3. asırda Selanik’te doğduğu için Selanikli Aziz Dimitros olarak da biliniyor. Aziz Dimitros günü yüzyıllardır bizde en büyük rağbette olan yortulardan biridir. Dimitır adı, ülkemizde en yaygın erkek isimleri arasında yer almaya devam ediyor (İvan ve Georgi’den sonra üçüncü en yaygın erkek ismi). 26 Ekim’de Dimitır, Dimitrina, Dragan, Dimo, Dimka, Mitko ve Mitra adlarını taşıyanlar isim gününü kutluyorlar. Kuzu ve koyun etinden yapılan geleneksel yemeklerin yanında bu günde tavuk yahnisi de pişirilir. Sofrada haşlanmış mısır, pestil, fırında pişirilmiş elma, reçel ve kabak bulundurulur.

Ülkemizde birçok kilise Aziz Dimitros adını taşıyor. Onlardan biri payitaht Veliko Tırnovo’da bulunan en eski Ortaçağ kilisesinde Asen hanedanından ilk Bulgar hükümdarları taçlandırıldı. Bu kilisede 26 Ekim 1185’te Bizans’a karşı “Asenevtsi” ayaklanması başladı.

Bulgar folklorunda Aziz Dimitros olağanüstü güce sahip yürekli bir adamdır. Yortu günü Aziz Dimitros ata binmiş şekilde beraberinde kış ve soğuğu getirerek geliyor, sakalından kar düşüyor. Bu günde rahmetli olanlar da anılır.

Eskiden 26 Ekim’de zenginler, ilkbaharda kiralanıp yaz boyunca çalışan ırgat ve çobanları serbets bırakıyordu. Sofralar kurulup kutlamalar yapılıyordu.

Etnograf Dimitır Marinov’un atıfta bulunduğu eski bir halk şarkısında Aziz Dimitros’un kardeşi Başmelek Mikail ile Aynaroz manastırlarını ateşe verdikleri anlatılır. Yargılanıp 3 yıl için denizin dibine atıldılar. “Üç sene yattılar, üç sene ırgatlar ak gün görmedi, çobanların işi son bulmadı, bir damla yağmur düşmedi...” Azize Petka ve Azize Nedelya (aynı şarkıya göre Aziz Dimitros’un teyzeleri oluyorlar) Tanrı katına çıkarak mahpusları serbest bırakması için ne kadar yalvardılarsa da sonuç alamadılar. O zaman azizeler Meryem Ana’nın yanına gitti ve Meryem Ana, Aziz Mitre’nin serbest bırakılmasını sağladı.

Başka bir rivayete göre ise Aziz Dimitros, Aziz Georgios’un ikiz kardeşidir. İki yılı kardeşçe ikiye böldüler. Aziz Georgios’a yaz, Aziz Dimitros’a ise kış düştü.

Bir zamanlar yeni evlerin inşaatı Dimitrovden günlerinde tamamlanırdı. Adet üzerine ev sahipleri, koç kesip bütün köyü evin takdis törenine davet ederlerdi. Bu yüzden bugün inşaatçılar da meslek bayramını kutluyorlar.

Aziz Dimitros yortusunda geleceğe ilişkin fal bakılırdı. Ay dolu olursa kovanlar balla dolup taşacak, arılar çok olacak. Yortunun arifesinde sayaya bir sopa atılırdı. Sabah koyunlar o sopanın üzerinde yatarsa, kış uzun, ağır ve soğuk olacak demekmiş. Eve ayak basan ilk konuk iyi ve varlıklı olursa da yıl bereketli olacak demekmiş.

Çeviri:Tanya Blagova