Yıllar boyunca ormancılar, orman işletmecileri ve doğa severler, kaybolan çalıyı bulmak amacıyla Istranca dağını karış karış gezmişler. Ancak gür dağ yeşilliklerinin arasında gizlenen bu çalı, koyu mavi damlacıklarını uzun yıllar boyunca gizlimeyi başarmıştır, ta ki 90’lı yıllara kadar.

1993 yılında mühendis Diko Patronov, tesadüfen yabancı yapraklı bir çalıya rastlıyor ve izlerini takip ederek bu çalı onu artık koruma altında olan “Rudenovo” mevkiindeki Ayı Üzümü (Strancanska borovinka) ormanına götürüyor.  

Yarım asırdır yok olduğu kabul edilen bu küçük meyve türü, Istranca dağının erişilmesi zor olan bölgelerde yetiştiği ortaya çıkıyor. Burgas Orman Dairesi eski müdürü Diko Patronov, antik çağdan günümüze ulaşan ve Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesinde yer alan Ayı Üzümüne bir kitap adamıştır.

Ayı Üzümü, Istranca’da hemen hemen unutlumuş bir bitki türü idi, çünkü çok nadir, derin ve sulak ovaların en ücra köşelerinde yetişiyor. Aslında Avrupa kıtasının son buz çağlarından kalmış bu yaban mersini türüne bir tek Istranca ve Kafkaslar’ın doğusunda rastlanılıyor. Daha 1938 yılında Akademisyen Daki Yordanov, meralardan ve oramanlardaki kaçak ağaç kesiminden dolayı, Ayı Üzümünün yok olacağını, söylemiş. Ve gerçekten 90’lı yılların başına kadar bu yaban mersin türüne hiç rastlanılmamış.

Ayı Üzümü, aynen Rodoplar’daki yaban mersin türü gibi aynı niteliklere sahiptir (bağışıklık sistemini güçlendiriyor, gözlere çok faydalı olup mide rahatsızlıklarına iyi geliyor), fakat Rodoplar’daki küçük çalıya nazaran Istranca’daki çalı 3 metreyi buluyor. Geçen yıl Istranca bölgesindeki Ayı Üzümü ormanı koruma altına alındı ve burada ağaç kesimi yasaklandı.Maalesef, bizim ormanımızda da kaçak ve yasadışı ağaç kesiminden korunamamıştır. – diyor Diko Patronov. Buralarda 3-4 bin metre küp ağaç kesilerek yüzlerce dekar boş kaldı.

Kısa zaman önce 23. Yıldönümünü kutlayan “Istranca” Doğa Parkı, çok nadir bitki türlerin diyarıdır. Bunlar arasında Mor çiçekli ormangülü (Strancanska zelenika), Ayı Üzümü (Strancanska borovinka), Çoban püskülü (kolhidski jel), Keşişkülahı (Puhesto gorençe) vs. Bitkiler yer alıyor. Doğa parkı, 5 koruma alan ve 18 koruma bölgeye sahiptir. “Ancak Bulgaristan –Türkiye sınırında inşa edilen yeni çitten dolayı “Uzunbucak” koruma alanı, onu yasak ağaç kesiminden koruyamadı” diyor Diko Patronov ve ekliyor:

Birçok bölgede büyük alanlar oluşturuldu ve böylece bir çevre sorunu ortaya çıktı – ağaçların kesildiği bölgelerde kurumalar oluştu ve dereler kurumaya başladı. Oysa bu bölgeler bitkiler için çok önemli – onlar nem oranını sağlıyor.

Çeviri: Şevkiye Çakır