Avrupa Konseyi’nin ilk oturumlarından birinde Bulgar siyasi mülteci G. M. Dimitrov, Doğu Blok’tan ülkeler için onların bir gün alacağı boş sandalyelerin bırakılmasında ısrar etti. Çiftçi lideri, kıtanın bu kısmının da özgür ve demokratik olma zamanının geleceğine inanarak daha başlangıcından birleşik Avrupa harekete katıldı. Bu yüzden Uluslararası Arşivler Günü’nde geçmişi koruyan devlet ajansının, bayramı iki etkinlikle kutlamasında sembolik bir şey var. Devlet ajansı, AB kurulması fikrini destekleyen ilk Bulgarlardan birinin arşivini kabul etti ve ülkemizin Avrupa halkları ile asırlar süren bağlantılarını anlatan “Bulgaristan ve Avrupa” albümünü yayınladı.

Arşiv, çiftçi lider G. M. Dimitrov’un sürgün yıllarını anlatıyor. Dimitrov, Washington’da Bulgaristan’ın demokratikleşmesi için çalışan, komünist rejiminin zulümlerini açığa çıkaran, 1951 yılında ise NATO’nun Batı Almanya’daki üslerinde görev yapan ilk Bulgar bölüğünü kuran “Bulgar Milli Komitesi” mülteci teşkilatını yönetti.

G. M. Dimitrov’un arşivini bağışlayan kızı Anastasia Mozer, şunları anlatıyor: “Babam, dikkate değer bir kişi idi, kendisini tamamen Bulgaristan’a adamıştı. Babam, mülteciyken kurduğu gazeteyi ve teşkilatı ayakta tutmak için her şeyini veriyordu ve Bulgaristan’ın komünist rejiminden kurtulması için son nefesine kadar çalıştı. Kendisi, 1931 yılından 1934 yılına kadar milletvekili idi. O zaman III. Boris’in kişisel rejimi, partileri yasakladı. 1941 yılında Ortadoğu’ya göç etmek zorunda kaldı, çünküçar, polisi aralarında G. M. Dimitrov’un da bulunduğu muhalefet liderleri tutuklamaya gönderdi. Kendisi, oradan “Özgür ve Bağımsız Bulgaristan” radyosundan Bulgar halkına hitap etti ve Üçüncü Reich’ın müttefiki olduğu sürece ülkedeki durum hakkında bilgi verdi. 1944 yılında geri döndü ve Bulgar halkı tarafından sıcak karşılandı, ancak bundan sonra komünistler onun peşine düştü ve ev hapsi altına koydu. 23 Mayıs 1945 yılında G. M. Dimitrov, kaçmayı başardı. Kendisine Bulgaristan’daki Amerikan diplomatik temsilcisi sığınak verdi. Bundan sonra Dimitrov, ABD’ye kaçmayı başardı. Vefat ettiği 1972 yılına kadar G. M. Dimitrov, komünist rejiminin zulümlerini açığa çıkarıyordu ve demokrasinin, bunca insanın umutsuzluğuna rağmen ülkemize de geleceğine inanıyordu.”

Ülkemizi özgür Avrupa halkları arasındaki doğal yerinden ayıran totaliter rejimin zamanı, arkamızda kalmış yarım asırlık bir dönemdir. Ancak Bulgaristan’ın Eski Kıta’nın halkları ile uzun yıllık bağlantıları var. Bunlar, “Bulgaristan ve Avrupa” albümünde tanıtılıyor. Albüm, belgeler, fotoğraflar, haritalar vasıtasıyla ikili kültürel, siyasi ve ekonomik etki ile ilgili önemli olaylar ve kişiler tanıtıyor.

Uluslararası Arşivler Günü’nde olup bitenleri konuştuğumuz için de “Geçmişe bakmak yeterli midir ve geçmişi tekrarlamamak için tarihi belgeleri okuyor muyuz” sorusu pek günceldir.

“Arşivler” evlet Ajansı Başkanı Mihail Gruev, konuyla ilgili olarak şunları açıklıyor: “Bizde korunanlara ilgi var, ancak bu ilginin daha büyük olmasını isterdim. Bu yüzden bayram, araştırmacı, gazeteci ve geçmişe ilgi duyanları bize gelmeleri için çağırma vesilesidir. Geçmişten yeterince ibret dersi almamamız, tekrarlanan bir hatadır. Bu yüzden günümüzde milliyetçilik ve radikalizm, Rus ve Osmanlı yandaşlığı gibi aşırı uçlara gidiyoruz. Oysa net bir gelişim yolumuz vardır.”

Fotoğraflar: Diana Tsankova ve BGNES

Çeviri: Rayna İvanova