Hıristiyanlığın Bulgaristan topraklarında yayılmasından ve Noel’in kutlanmasından önce halk takviminde Noel arifesindeki geceden sonra Genç Tanrı’nın doğumunu simgeleyen güne Koleda (Noel), Bojiç ve Bojik ismi verilmiştir.

Akşam sofrası konmuş ve çoktan kaldırılmıştır. Büyük akşam yemeği geçmiş ve gece yarısı gelmiş çatmıştır. Ev sahibi dama hayvanların yanına gitmiş, ev hanımları ise softaya böreği ve şarabı koymuştur. Misafirler bekleniyor. Bu misafirler de Koledariler. Bir zamanlar Koledari grubu gelişini bir silah ateşiyle duyurumuş. Ocaktaki ateşi bekleyen herkes ayağa kalkıyor, evde evlilik çağında kız varsa, onu uyandırıp hazırlanmasını söylüyorlar, çünkü gelen Koledariler arasında onun sevdiği oğlan da var.

Bu notlar, büyük Bulgar etnograf Dimitar Marinov’a aittir. Kendisi Bulgaristan’ın Kurtuluşunun ardından şarkı ve gelenekleri araştırıyor ve kayıt ediyor. Kendisi şarkıları, Koledarilerin başını çeken ve “stanenik” ismiyle bilinen daha yaşlı erkeklerden öğreniyor ve kağıda döküyor.

Stanenik, tüm Koledarilere ikramda bulunuyor. Köy büyük ise, stanenik, genç erkekleri gruplara, çetelere ayırıyor ve başına bir başkan koyarak hangi grubun hangi mahalede geleneği yerine getireceğine karar veriyor. Genç erkeklerden her biri sevdiği kızın mahallesine gidecek çetede olmaya gayret gösteriyor. Stanenik kişinin sembollerinden biri de, dallanmış ve varaklı elmalarla, yeşilliklerle, kırmızı ipliklerle, maden paralarla süslenmiş ağaç, ki bu ağaç Dünya ağacının sembolüdür. Her Koledarinin elinde kalın sopa, başında ise mavi boncuk ve yeşilliklerle süslü kalpak var. Genç erkekler gece yarısından itibaren güneş doğana kadar ev ev geziyorlar, bu da tam kara güçlerin zamanıdır. Onlar şarkılarıyla kara güçlerini kovuyor, Genç Tanrı’yı ilk gecesinde görünmez ve görülen güçlerden korumak amacıyla. Her gittikleri evde, Stanenik, doğu yöne dönerek Koleda’da özel söylenen dileklerde bulunuyor.

Her aile ferdi için özel dilekler var ve genelde sağlık, bereket ve evlilik dileniyor.

Bazı Koledari gruplarında sözüm ona dede ve nine var. Onlar zıplayarak bazı hareketlerde bulunuyorlar.

Noel günü kimse eline iş almıyor, herkes Noel ayinine katılmak için kiliseye akın ediyor. Geleneksel horo, halk dansı köyün meydanında kuruluyor. Koledariler tarafından toplanan ve evelilik çağındaki kızlar tarafından hazırlanan çörekler açık artırmaya çıkarılıyor ve her delikanlı, sevgilisinin yaptığı çöreği satın alma yarışında. Koleduvane geleneği kurulan büyük ve ortak bir sofra ile son buluyor. Köy, gün boyunca sağlık, bereket ve bolluk dilekleriyle yankılanıyor.

Fotoğraflar: BGNES

Çeviri: Şevkiye Çakır