Adını sonsuza dek yıldızlara yazdıracak olan, tüm zamanların en büyük gökbilimcilerinden ve astrofizikçilerinden biri Fritz Zwicky, 19. yüzyılın sonunda Bulgaristan'da doğdu. 14 Şubat 1898'de, Varna şehrinin belediye siciline yeni doğan erkek çocuğunun ismi Pritz Zwicky olarak kayda geçer ancak memurun hatası bile bütün bilim dünyasını şaşırtacak buluşlar yapmasını engellemeyez.

İlk yıllarını Fritz Zwicky doğduğu şehirde geçirdi. Babası, okul eğitimi için onu büyükannesi ve büyükbabasının yaşadığı İsviçre'deki Mollis köyüne gönderdi. İsviçreli tüccar Fridolin Zwicky, Varna'da metal ticaretinde başarılı olduktan sonra, oğlunun da işini devam ettirmesini hayal ediyor. Ancak küçük çocuk, bilimle ilgileniyor ve İsviçre Federal Teknik Okulundaki deneysel fizik bölümünü bitiriyor. Bu arada, Rockefeller Bursunu kazandıktan sonra 1920'de prestijli California Teknoloji Enstitüsü'nde (Caltech) çalışmaya devam ediyor ve hayatının geri kalanını orada geçiriyor. Amerika'da Fritz Zwicky, Almanya'dan ilk Schmidt teleskopunu getirmeyi başarıyor. Bu teleskoplar, geniş görüş alanına sahip ve uzaktaki galaksi kümelerini izlemek için birebir.

“Galaksi kümelerini inceleyen Fritz Zwicki, virial teoremini kullanarak onların kütlelerini hesaplıyor,” diye anlatıyor Bulgaristan Bilimler Akademisi Astronomi Enstitüsü'nden Ventsislav Dimitrov. “Böylece toplam galaksi kümesi kütlesinin, içindeki yıldızların kütlesinden (teleskopla gördüğümüz parlayan madde) farklı olduğunu kanıtlıyor. O zamana kadar, galaksinin içindeki tüm yıldızların kütlelerinin toplamı kadar büyük olduğuna inanılıyordu. Ancak, galakside yıldızlar gibi parlamayan ve dolayısıyla görünmeyen başka bir kütlenin olduğu ortaya çıkıyor. Fritz Zwicky ona "kara madde" adını veriyor.”

15 Ocak 1934 tarihinde, “Physical Review” dergisi, Fritz Zwicki ve yardımcısı Walter Baade'nin fizik ve astronomi tarihinin en ileri görüşlü makalelerinden biri olan sunumunun bir özetini yayınladı. Makalede ilk defa süpernova ve nötron yıldızlarından bahsediliyordu.

“Devasa yıldızlar, hidrojen rezervlerini tükettiklerinde ve yaşamlarının sonuna geldiklerinde, son derece hızlı bir şekilde çöker ve süpernova olurlar,” diye devam ediyor sözlerine astronom. “Bu olaya "süpernova" denir - yıldızın kendisi patlar ve saniyeler içinde materyali çekirdeğinden çevresindeki yıldızlararası boşluğa yayar. Fritz Zwicky döneminde, bunlar yeni yıldızlar olarak biliniyor ve kendi içlerinde süregelen değişimler nedeniyle aniden parlayarak, ışıklarını arttırdıkları bilinmektedir.Tam da o zaman, nötron keşfedilir ve bilim adamı, bir yıldızın dönüşerek nötron yıldızı olması için "süpernova" adı verilen süreçten geçmenin mümkün olduğunu söyler. Böylece “nötron yıldızı” terimini de ortaya sürer.

Zamanının ilerisinde olan ve on yıllar sonra anlaşılan ve gelişen olağanüstü keşifleri için Fritz Zwicky, ABD Devlet Başkanı Harry Truman’dan ve İngiliz Kraliyet Astronomik Birliği'nden altın madalyaya layık görüldü. Son derece yetenekli bir bilim insanı olmasının yanı sıra, cana yakın ve bağış yapmayı seven bir insan olduğu, nükleer yakıtın geliştirilmesi ve kullanılmasına karşı olduğu biliniyor. Fritz Zwicky 75 yaşında bu dünyayı terk ediyor ve sadece Varna'daki aile evinin cephesinde yer alan anıt levha bugün bize en büyük dünya akıllarından birinin burada doğduğunu hatırlatıyor.

“Bulgaristan'da neden yeterince anılmadığını gerçekten bilemiyorum," dedi Ventsislav Dimitrov. “Fritz Zwicky büyük bir gökbilimci ve bilim insanıdır ve bir Bulgar olmasa da, burada doğup büyüdü. Elbette biz gökbilimciler bunu biliyoruz çünkü süpernova, karanlık madde, galaksilerle ile ilgili çalışıyoruz, keşiflerine, teorilerine ve hipotezlerine de güveniyoruz.”

Fotoğraflar: özel arşiv

Çeviri: Ayser Ali