Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin emriyle 1968 yılının Ağustos ayı sonunda Varşova Antlaşması askeri birlikleri Çekoslovakya’nın başkenti Prag’ı istila ederek Prag Baharı’na son verdi. Böylece yalnız Çekosolovakya’da değil, bütün sosyalist dünyada daha özgür ve demokratik bir sosyalizm düzeninin kurulması fikri ortadan kalktı.

Varşova Antlaşması üyesi olarak Bulgaristan da bu olaylarda yer aldı.

Bulgaristan’ın o dönemde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğine olan siyasi sadakatine ve resmi politikadan farklı her sivil tutuma baskı uygulanması tehdidine rağmen, bu gelişmelere demokratik bakış sergileyen ve karşı koyanlar da oldu.

1968 yılının yazında Sofya ‘Sv. Kliment Ohridski’ Üniversitesinde tarih okuyan Eduard Genov, Aleksandır Dimitrov ve Valentin Radev, Çekoslovakya istilasına karşı çıktılar.

Üç üniversite öğrencisi  Eylül ayında kitap piyasasına çıkacak olan "İpliler. 1968. Gerçek bir hikaye" adlı ilk Bulgar siyasi çizgi romanının kahramanları. Romanı çizen olan Veselin Pramatarov, üç üniversite öğrencisinin akıbeti ile ilgili bilgileri projenin danışmanı, dostu ve meslektaşı olan Anton Staykov’tan aldı.

"20 yaşında olan üç tarih öğrencisinin hikayesini anlattık. Sovyet birliklerinin Prag istilası ile ilgili haberi alınca bu eylemi kabul etmediklerini ifade etmek üzere çağrı kağıtları hazırlayıp 200 kadar adedini Sofya ve Plovdiv sokaklarında dağıttı. Aynısını ikinci defa yapmaya kaltıklarında yakalanarak gözaltına altına alınan gençler, yargılanıp hapse atıldı, hayatları ise tamamiyle altüst oldu diye konuştu Veselin Pramatarov.

Aleksandır ve Valentin 2’şer yıl hapis cezası alırken Eduard Genov, 3 yıl ceza aldıktan sonra cezaevinden firar girişiminde bulununca daha 8 yıl ceza alarak tam 11 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

1986 yılında salıverilerek sınır dışı edilen Eduard, ömrünün sonuna kadar ailesiyle beraber ABD’de yaşadı. 2009’da orada vefat etti.   

Valentin Radev 1995 yılında Sofya’da vefat etti. Hayatta sadece Aleksandır Dimitrov kaldı.

"Çizgi romanı ile bu üç genç adamın davranışlarını belirleyen sebepleri ortaya koymaya çalıştık. “İpliler. 1968” hikayesini çağdaş insanlara o dönem ve şimdiki dönem arasında birçok paralel bulduğum için anlattım. İnsan, içinde bulunduğu durumu idrak etmeye çalışınca yaşadığı birçok şeyin kökeninin bu geçmişe uzandığını anlar“ – şeklinde konuştu Pramatarov.

Sözlerine göre en önemli olanı, üç gencin doğal tepkisidir. Bu tepkide ifade bulan vatandaşlık bilincinin korunması ve günümüzde de ifade edilmesi gerekiyor.

Çizgi romanının yapılmasını destekleyen Çekya Kültür Merkezi Müdürü Dagmar Ostranska, radyomuza konuşurken "Çekya ve Slovakya Cumhuriyetleri adına üç Bulgar gencin yaptıklarının kimsenin ummadığı bir kahramanlık olduğunu söyleyebilirim." dedi .

Sözlerine göre üç üniversite öğrencisinin bu eylemi ve o dönemdeki objektif tarihi olaylar, ne yazık ki, çoğu insanın malûmü değildir. Projeye destek vermelerinin sebebinin de bu olduğunu aktaran Ostranska, neden tam çizgi romanı biçimini seçtikleri sorusuna cevaben anlatının bu şekilde gençlere ve çocuklara daha çabuk ve kolay ulaşacağını söyledi. Çekya, Polonya ve Almanya gibi ülkelerde örneğin çizgi romanları çok yaygın olup insanları spor ve tarih alanlarındaki olaylar ve sosyal etkinlikler konusunda haberdar ediyor. Çizgi romanının başlığı ise DS Devlet Güvenlik dairesinin üç genç dosyasına verdiği “İpli Kuklalar” isminden kaynaklanıyor.

"İpliler. 1968" çizgi romanının 44 sayfası, tarihimizle canlı bir buluşma fırsatını sunuyor.

Fotoğraflar:sofia.czechcentres.cz, arşiv

Çeviri: Neli Dimitrova