“Osmanlı hakimiyetinde olmuş olabiliriz. Ama şimdi insanlar farklı, onlar tarih için suçlu değil ve onlara yardım etmemiz güzel birşey” diye paylaşıyor 14 yaşlarında bir kız çocuğu arkadaşına. Burada konuşmanın Türkiye ve Suriye’deki depremler ve depremzedeler ile ilgili olduğu anlaşılıyor. Ancak konuşma Özgürlük Havarisi Vasil Levski’nin Sofya’daki heykeline birkaç metre mesafede gerçekleşiyor.

6 Ekim 1871’de Levski’nin Vlahia’da (Şimdiki Romanya toprakları) yaşayan bir varlıklı Bulgar’a şu sözleri yazdığı biliniyor: “Şimdi yardım etme zamanı, geç kalanlar bizim dostumuz olmayacak”.

Öğrenciler, ellerinde çiçekler, el ele tutunmuş sıra halinde Levski ve davasına olan saygılarını ifade etmek için heykeline doğru yürüyor. Levski heykelinin önünde 7 yaşındaki torunu Denislav ile beraber gelen Stanka Mladenova ile de karşılaştık:

“Her yıl geliyoruz, ama şu anda onun hasta olduğu için sınıfı ile beraber gelemedi, ben getirdim. Çok heyecanlı, hatta Levski için bir şiir bile ezberledi. Buraya geldiği için çok gururlu.”

“Dün ne söyledik ve yazdıysak, bugün gözümüzle onu görmeliyiz, ki yarın insanlar bizim işlerimize gülmesinler” demiş Vasil Levski.

Bu anma yerinde günümüzde gurur ve minnet duygusu çok güçlü hissediliyor. Buraya yine sadece birkaç metre mesafede “Kvadrat 500" Ulusal Galerisi’nin bir köşesi Levski koşesine dönüştürüldü. Burada ziyaretçiler “İzpovedta na Levski”(Levski’nin itirafları) başlıklı multimedia sergisini görebilir.

Bu proje, ziyaretçilere şeklin dışında gösterilen  kişi ile, yani Levski ile  duygusal bağ kurma imkanı sunuyor.

“Bu milli kahramanımızın ölümünün 150. yıldönümünü anma ulusal programın en önemli elementlerinden biridir” diye paylaştı açılış esnasında Kültür Bakanı Yardımcısı Doç. Dr. Plamen Slavov.

Sofya’da Levski’nin hatırasını canlı tutacak bir yerin açılması fikri üzerinde tam sekiz yıl çalışıldı. Gençler buraya gelerek Levski hakkında detaylı bilgi öğrenebilir, onunla ilgili kitaplar satın alabilir, diye paylaştı Ortak Bulgar Komitesi Başkanı Vasil Vasilev Bulgaristan Radyosu’na verdiği söyleşide.

Ulusal Sanat Galerisi’nde bu sergi nesneler aracılığı ile değil, sanat teknikleri aracılığı ile hayata geçirildi .Daha bu alana girerek, ışık ile yazılan Levski’nin sözleri ile karşılaşıyoruz. Kitap bölümünde ise değerli tarih kitapları, Ortak Bulgar Komitesi ve Karlovo’daki ulusal “Vasil Levski” müzesi tarafından yapılan en yeni araştırmalar ve yayınlanan kitapları bulmak mümkün.Küçük salonda ise, büyük bir video duvarında holografya aracılığı ile Bulgaristan’ın özgürlüğü ve birliğinin sembollerinden biri olan Levski’nin hayatı hakkında önemli anlar adeta “canlanıyor”.

Bu yer, “İzpovedta na Levski” multimedia projesi için tasarlandı, diye paylaştı projenin yapımcısı İvo Milev. Kostüm ve eşyalar aracılığı ile  yapımcı Dimitır Goçev ve senarist Neli Dimitrova’nın bir sakin sinema hikayesinde o zamana özgü ortam ve atmosfer canlandırılıyor.

İvo Milev şöyle konuştu:“Tabi ki, bu proje hazırlanırken birçok tarih belgesi ve araştırma kullanıldı, ancak bu tarih filmi değil. Bu bir sanat eseri. Bu film aşılama yapıyor ve insanların hislerine hitap ediyor. Bilgi almak ikinci sırada. “İzpovedta na Levski” filminin rolu bu. Vasil Levski’nin şekli ile çalışmak çok zor, bu herkesin farklı algıladığı bir kişilik”.

Levski’ye ait sözlerden biri de “Bize iş lazım, laf değil” olduğu bilinmekte.“Vasil Levski” Ortak Bulgar Komitesi Başkanı Vasil Vasilev şöyle konuştu:

“Bizim sorunlarımızın çözümü için en doğru yol Levski’nin ideolojisidir. Hiçbir Bulgar siyasetçi bunu anlamak istemiyor. Bulgaristan halkı birleşebilirse, bu sadece Levski’nin kişiliği, bıraktığı miras ve davası etrafında birleşebilir. Onlar bizi ileriye götürebilir.”

Galeriden çıktığımızda yine Sofya’nın merkezinde bulunan Vasil Levski’nin anıtı önüne geliyoruz. Burada iki yaşlı kadın anıt önünde çiçek bırakıyor.

Kadınlardan biri şunları söyledi: “Onun yaptıkları, vatan sevgisi için Özgürlük Havarisi anıtı önünde onu unutmamak için çiçek bıraktık, onun önünde saygı ile eğildik. Bunu her yıl yapıyoruz, çünkü onu vatanını sevdiği için seviyoruz”.

“Ben Karlovo’da doğan Vasil Levski, kahraman bir Bulgar anadan doğma, ben Türk veya hiç kimsenin kölesi değilim, aynısını sevgili halkım için de diliyorum.” sözleri yer alıyor Vasil Levski’nin defterinde.

“İzpovedta na Levski” sergisi, 2023 yılı boyunca ücretsiz olarak ziyaret edilebilecek.

Proje, Vasil Levski’in ölümünün 150. yılını Anma Ulusal Programı kapsamında Kültür Bakanlığı' nın maddi katkılarıyla hayata geçirildi! 

Foto: Vesela Krısteva

Çeviri: Özlem Tefikova