AB'de seyahat etmek veya başka bir Avrupa ülkesinde yaşamak için taşınmak zorunda kaldıklarında farklı zorluklarla karşılaşan yaklaşık 90 milyon engelli insan bulunmaktadır. 27 üye ülkeden hangisinde bulunurlarsa bulunsunlar ihtiyaç duydukları hizmetlere ve desteğe eşit ve kolay erişim sağlamak için AK,engelli kişiler için ülkeler arasında statülerinin karşılıklı olarak tanınmasını mümkün kılacak bir Avrupa Kartının yürürlüğe girmesini önerdi.

Avrupa Komisyonu'nun, Avrupa Engelli Kartın, ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayacağına dair garantiye sahip olabilmesi için, yakında kullanıma sunulmasıyla ilgili birkaç gün önce AB içindeki istişareler sona erdi.

Avrupa Komisyonu, Avrupa Engelli Kartını test etmek için 7 yıldır engelli kişiler ve onların destekçileri ile birlikte çalışıyor.

2016'dan bu yana, Belçika, Kıbrıs, Estonya, Finlandiya, İtalya, Malta, Romanya ve Slovenya olmak üzere, toplam sekiz üye ülke, pilot projeye katılıyor ve belgeyi, engelli kişilerin durumunun karşılıklı olarak tanınması ve başta kültür, eğlence, spor ve ulaşım alanlarında olmak üzere, bazı kamu desteği türleri için gönüllü bir sistem olarak başarıyla uyguluyor.

Ücretsiz olmakla birlikte  kolay çıkarılan kart, sahibine mobil uygulamalarla daha da kolaylaştırılan bir dizi hak ve ayrıcalık sağlamaktadır.

Bu son derece önemli girişim, dezavantajlı kişilerin eşit haklarına yönelik genel politikanın bir parçasıdır.

Avrupa kurumları, eşitlik birliğinin kurulmasında kararlı.

AB'nin Eşitlikten Sorumlu Komiser Helena Dalli, engelli insanlar için erişilebilir ve sorumlu bir ortam çağrısında bulunuyor:

„Erişilebilirlik, bağımsız yaşamanın temel bir unsurudur, çünkü engelli kişilerin özgürce hareket etmesine, bilgilere erişimi ve topluluklarının sunduğu fırsatlardan yararlanmasına olanak tanıyor.

Avrupa Komisyonu, üye ülkelere erişilebilirlik mevzuatını kabul etmeleri ve iyi uygulamaları geliştirip paylaşmaları için yardım sağlayacaktır.Avrupa Engelli Kartı, önemli bir girişimdir. Avrupa Komisyonu, bu yılın sonuna kadar bir yasa tasarısı sunacak. Etki değerlendirmesi, Avrupa Engelli Kartı kapsamının ne olacağını ve onu tüm AB üye ülkelerinde pratikte uygulayacak mevzuat türünü belirlememizi sağlayacaktır.“

Avrupa Komisyonu, pilot projeyi Avrupa Engelli Kartı'nın tanıtılmasıyla değerlendirdi ve bu, olumludan da öte.

BNR’ye konuşan Avrupa Parlamentosu "Renew Europe" Grubu’ndan Bulgaristan milletvekili ve Avrupa Komisyonunun İstihdam, Sosyal İşler Komisyonu üyesi Atidzhe Alieva-Veli, “Avrupa Parlamentosu, bu değerlendirmeye dayanarak, AK'nun tüm AB'de uygulanacak belgenin parametrelerini yıl sonuna kadar önermesini bekliyor” ifadelerini kullanırken şunları belirtti:

„İlk olarak, AK'nin yasama önerisi bu hükümlerin yürürlüğe girmesi için bir son tarih içerecektir.Teklifin kendisini görmediğimiz için henüz yorum yapamıyoruz.Öte yandan, ulusal düzeye inecek olursak, bu kartın ulusal uygunluk kriterlerini veya kurallarını etkilememesi beklenenler arasında, yani ülkeler, kimin kart almaya hak kazandığına karar verme hakkına sahip olacak.

Daha doğrusu kart, yakında diğer AB ülkeleri tarafından tanınacak, çünkü şu anda üye ülkeler arasında engelli kişilerin statüsünün karşılıklı olarak tanınması söz konusu değil.“

Avrupa Parlamentosu milletvekili Atidzhe Alieva-Veli,  Avrupa düzeyinde bir yasama kararının kabul edilmesi durumunda, engelli insanların yaşamlarını iyileştirmek için Bulgaristan'da Avrupa Engelli Kartının tanıtılması için hızlandırılmış bir süreç olması yönündeki beklentilerini dile getirdi.

Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı "Engelliler, Eşit Fırsatlar ve Sosyal Yardım Politikası" Müdürlüğü, BNR'ye yazılı bir yanıtta, Bulgaristan'da bu aşamada Bulgaristan vatandaşlarına Avrupa Kartı verilmesine yönelik bir taslağın bulunmadığını bildirdi.

Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı, ülkemizin bu belgenin yürürlüğe konulması ile ilgili olarak, ulusal düzeyde engelliler için bir kartın tanıtılması ve hem ilgili normatif düzenlemenin hem de çeşitli kurum ve kuruluşlar nezdinde engelliler tarafından fiilen kullanılmasına yönelik fırsatların yaratılmasının, Avrupa kartının uygulanmasından önce gerekli ön koşuldur.

Böylelikle yabancı uyruklu engelli vatandaşların ülkemiz topraklarında çeşitli hizmet ve haklara erişim imkânını garanti altına alacak koşulların oluşturulması bekleniyor.

Ülkemizde hakim genel görüş, Bulgaristan'ın engellilere eşit erişim politikalarında geride kaldığı yönündedir.Uzmanlar, geciken devlet politikasının ve sorunları çözmede odaklanma eksikliğinin bir dizi nedenini açıklıyor.

Konunun devamı olarak, halen Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nezdinde Yürütme Ajansı statüsünde bulunan Engelliler Ajansı'nın eski Başkanı ve eski Sosyal Bakanı Minço Koralski'nin yorumunu aldık.

Sayın Koralski, farklı Avrupa ülkelerindeki engelli insanların entegrasyon durumu çok farklı. Ülkemizin, engelli vatandaşlara borçlu olduğu yönündeki genel kanıyı paylaşıyor musunuz?

„Engellilere yönelik yürütülen politikanın istenilenden uzak olduğuna kesinlikle inanıyorum ve bu anlamda daha yapılacak çok şey olduğunu düşünüyorum, çünkü engelliler hiçbir kurumun önceliği değildir.Bunlar sağlık, eğitim, kültür, sporun önceliği değil, Adalet Bakanlığının, İçişleri Bakanlığının önceliği de değil çünkü bizim her alanda sıkıntımız var.

Erişilebilir bir çevre söz konusu olunca, belediyelerin ve devletin önceliği olmadığını, engelli insanlar söz konusu olunca, yol gösterici felsefe olan sözüm ona evrensel tasarımın öncelik olmadığından hiç bahsetmek istemiyorum.

Aslında deyimlerime dayanarak söylüyorum, birisinin kaç tane park yeri yaptığına veya bir yere nasıl bir rampa yapıldığına dair bazı saçma sapan raporlar gördüm ve genelde parça parça şeyler, genel olarak doğumdan ölüme kadar engelli bir kişinin yaşamının nasıl ele alınması gerektiğine bakmadan yapılan şeyler, çünkü tüm bu aşamalarda, özellikle erken aşamalarda, eksiklikler bundan sonra ömür boyu devam ediyor”.

Diğer üye ülkelere yönelik gözlemleriniz var, özellikle AB üyesi olarak ülkemiz sizce bunca yıl neyi başaramadı?

„Engellilere yönelik politikayı öncü bir politika haline getirmekte başarısız oldu, bildiğiniz kadarıyla 2018'de Engelliler Yasası çıkarıldı. Bu Yasaya göre,engellilere yönelik politikayı yürütmek, koordine etmek ve bu alandaki en son ve en modern uygulamaları tanıtmak için bir Engelliler Devlet Ajansı kurulmalıydı.

Uygulamada 2018 yılından sonra neredeyse hiçbir şey yapılmadı ve bu devlet kurumu, kanunen yükümlülükleri olmasına rağmen, henüz kurulmadı.”

Sayın Koralski, Avrupa Komisyonu, AB üye ülkeleri arasında statülerinin karşılıklı olarak tanınmasını sağlamak için Avrupa Engelli Kartının yürürlüğe koymasını öneriyor ve kartla ilgili 2016'da başlayan bir pilot proje zaten mevcut.

Avrupa baskısı, ülkemizde ler için bir Avrupa Engelli Kartının getirilmesini hızlandırabilir mi ve bu belgeye sahip olmak engelli bir Bulgaristan vatandaşı için ne anlama geliyor?

„Yıllar boyunca, diğer ülkelerden edindiğimiz deneyimlerden yararlanarak benzer bir kart oluşturmaya çalıştık, ancak bir Avrupa Engelli Kartı’nın olması koşuluyla, aşağıdaki sorunları pratik olarak çözecektir.İlk önce, engelli kişiyi tanımlaması gereken, ancak “engelli kişi” yazısı olan evrensel bir kart olmamalı.Bunun gerçekleşmesi için Bulgaristan’da tüm ön koşullar mevcut.

Bildiğiniz gibi, çeşitli hizmetler kapsamında belirli ölçüde engellilerin sorunlarını tanımlayan bir bilgi sistemi kurduk, yani bu kartın oluşturulmasını sağlayan bilgi tabanına sahibiz, ancak tekrar ediyorum, engelliler politikası bir öncelik haline gelene ve yasa gereği Devlet Engelliler Ajansı olması gereken bir kurumun sorumluluğu olana kadar, hiçbir şey olmayacak.”

İş Uzmanı Hekimler Komisyonu(TELK) sistemi, bu Avrupa Engelli Kartı ile ne ölçüde örtüşebilir, yani bir listede bulunan ve bir TELK kararına sahip olanlar, otomatik olarak bir Avrupa Engelli Kartı alabilirler mi veya insanları elemek için ek bir prosedür var mı?

„İtiraf etmeliyim ki, pratikte böyle bir kart vermenin gerekliliklerine ve koşullarına tam olarak aşina değilim, ancak deneyimler, tek kart verme konusunda böylesine evrensel bir hakkın olmadığını gösteriyor.

 Kişi her zaman sahip olduğu engelleriyle özdeşleştirilmelidir, çünkü görme engelli, işitme engelli, hareket engelli insan olmak farklı bir şeydir. Vinyetler gibi veya bazılarının tüm park yerlerine dağıtmak istediği gibi, engelli insanlar için evrensel bazda belgeler dağıtıyoruz,  hayır, bu böyle olmamalı.

Pratikte, herhangi bir politika, açıkları telafi etmeli ve ve sadece engelli insanlara yönelik bir tür jest olmamalıdır.”

Çeviri: Şevkiye Çakır