1908 yılı Temmuz ayı başında subaylar ve "İttihat ve Terakki" Cemiyeti, Osmanlı'da askeri darbe gerçekleştirdi. Sofya'da, İstanbul’daki yeni iktidarın Makedonya ve Trakya'da Bulgarlara yönelik terörü yoğunlaştıracağının ve Büyük Güçlerin, isyan eden yerel halkı savunmak için dayattığı reform süreçlerini durduracağının farkındalar. Bu nedenle Bulgar siyasetçiler ve Prens Ferdinand, Berlin Antlaşması uyarınca Türk Sultanına bağlı olan Bulgaristan Prensliği'nin bağımsızlığını ilan etmeye karar verdi.Avusturya-Macaristan da olayları Berlin Antlaşması'nın 25. maddesini ihlal etme fırsatı olarak gördü. 1908'de 30 yıl işgal edilen ve nüfusunun yarısı Sırp olan Bosna-Hersek bölgesini, Türkiye'ye iade etmek zorunda kaldı. Belgrad'da Habsburgların bir sonraki adımının bizzat Sırbistan'ı işgal etmesinden korkuyorlardı.Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek'in ilhakını tanıma konusunda İtalya ile anlaştı.

Karşılığında Roma, Osmanlı himayesindeki Libya'yı işgal etme onayını aldı. II. Abdülhamid'in güçlü desteğine sahip olan Almanya, Türklerin Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i ilhakını kabul etmesi halinde Müslüman Boşnakların yaşadığı Novi pazar Sancağı'nın kontrolünü geri alacakları konusunda Sultan'ı ikna etti.

Yakın zamanda Japonya ile girdiği savaşı kaybeden Rusya, yeniden savaşa sürüklenmekten korktu. Avusturya-Macaristan Dışişleri Bakanı Alois von Ehrenthal, Rus mevkidaşı Aleksandr  İzvolski  'yi Buhlov'daki toplantıya davet etti. 15 Eylül tarihinde Rusya'nın, Bosna-Hersek'in Avusturya-Macaristan'a katılımını kabul etmesi konusunda anlaştı.

Buna karşılık Petersburg, Rus savaş gemilerinin İstanbul ve Çanakkale Boğazı'ndan serbestçe geçmesine yönelik Berlin Anlaşması yasağını da delecek. İki bakan, Bulgaristan'ın bağımsızlığını ilan etmesi durumunda itiraz etmeme konusunda da anlaştı.

Ehrenthal, Fransa ve Büyük Britanya'nın direncini kırmak için Bulgaristan'ın bir emsal oluşturmasını ve resmi olarak Berlin Antlaşması'nı ilk ihlal eden ülke olmasını istedi.

Daha 10 Eylül'de Bulgaristan Prensi Ferdinand, Avusturya İmparatoru Kaiser Franz Joseph ile bir araya geldi ve Bosna-Hersek'in ilhakından önce ilk olarak Bulgaristan'ın bağımsızlığının ilan edilmesi kararlaştırıldı. 22 Eylül'de Bulgaristan Prensliği kendini bağımsız bir Çarlık ilan etti.

5 Ekim'de (eski takvime göre 24 Eylül) Viyana, tartışmalı Bosna-Hersek'in işgal edildiğini (ilhak edildiğini) duyurdu. 6 Ekim'de (25 Eylül) Sırbistan ve Karadağ, seferberlik ve savaşa hazır olduklarını duyurdu.8 Ekim'de (27 Eylül) Almanya, savaş durumunda Avusturya-Macaristan'ın arkasında duracağını açıkladı. Fransa ve Büyük Britanya, Bosna Hersek'te doğrudan çıkarlarının bulunmadığına inandıkları ve tartışmalı konuların müzakere yoluyla çözülmesinin onlar için daha önemli olduğunu açıkladı. Bulgaristan bu dönemde Büyük Güçlerin savaşa yönelik isteksizliğinden yararlandı.

Başbakan Aleksandır Malinov, Ticaret, Ulaştırma ve Tarım Bakanı Andrey Lyapçev'i Babı- Ali, “yüce kapı” ile görüşmesi için gönderdi. Bulgaristan’ın bu adımına daha fazla ağırlık vermek için ordunun kısmi seferberliğini duyurdu. Sofya'nın, Üçüncü Bulgar Çarlığı'ndaki gelir ve mülk kaybının telafisi olarak Osmanlı İmparatorluğu'na ne kadar para ödemesi gerektiği konusunda uzun bir pazarlık başladı. O ana kadar Türkiye, vasal BulgaristanPrensliği’nden vergi ve harçlardan gelir elde ediyordu. “Yüce kapı” 572 milyon leva altın talep etti. (O zamanlar 1 altın levası 1 altın franka eşitti.) Bulgarlar 10 milyon teklif etse de,rakam yavaş yavaş 82 milyona düştü, ama bu bile İstanbul için çok az idi.

Savaşın patlak vermesinden korkan Dışişleri Bakanı İzvolski, Mart ayında Bulgaristan'ın 125 milyon ödemesini önerdi, ancak bu, Türkiye'nin 1878 Rus-Türk Savaşı'na ilişkin tazminat borcuyla telafi edilecekti. Buna karşılık Türkiye tüm iddialardan vazgeçipe Bulgaristan'ın bağımsızlığını tanıdı. Ayrı olarak, Bulgaristan ve Rusya'nın bu 125 milyon levanın ödenmesi konusunda anlaşması gerekiyordu. Nisan ayının başında İstanbul yeni iç karışıklıklarla çalkalandı.

Türk yetkililer, uluslararası konumlarını güçlendirmek amacıyla 6 Nisan'da Bulgaristan'ın bağımsızlığını ve Üçüncü Bulgaristan Çarlığını tanıdı.Buna paralel olarak Bulgaristan ve Türkiye müzakerelerde bulunurken Bosna-Hersek'teki kriz devam etti.

Avrupa, 6 yıl sonra yeniden Bosna Hersek üzerinden çıkacak ve Avusturya-Macaristan, Rusya, Almanya ve Türkiye imparatorluklarının yıkılmasına yol açacak bir savaşın eşiğine geldi. Uluslararası baskının ardından 31 Mart 1908'de Sırbistan da, Bosna-Hersek'in ilhakını tanıdı. Belgrad'daki Avrupalı ​​diplomatlar, onu ikna etmek için Sırp tarafına, Bosna-Hersek'in kaybı nedeniyle Bulgarların yaşadığı Makedonya'dan tazminat isteyebileceğini öne sürdü. 1908-1909'da  sözüm ona "Balkan barut fıçısı" yüzünden dünya savaşının çıkması önlendi, çünkü o zamanlar kimse savaşa hazır değildi.

Bulgaristan diplomatik olarak bağımsız hale geldi ve olaylardan yararlanmayı başardı. Uygulamada Sofya, Rusya'ya olan borcu nedeniyle bağımsızlığı için hiçbir şey ödemedi. 1912-13 Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, 1917 Devrimi ve Bolşevik darbesi gibi bir dizi olayın ardından 1918'de Brest-Litovsk Barış Antlaşması imzalandı.

Daha sonra Bolşevik Rusya, Bulgaristan’ın bağımsızlık ilanına ilişkin yükümlülüklerinin iadesinden vazgeçti.

Yazı: İvo İvanov