Bulgaristan'da Türk Varlığının Tarihi

Eklenme 18.11.2024 08:30

Photo: Sevda Dükkancı

Edirne "Trakya Ünivesitesi'nden" tarihçi- araştırmacı Prof. Dr. Bülent Yıldırım Şumen ve Sofya'da "Bulgarstan'da Türk varlığı" konulu bir panelde konuşmacı oldu.

BNR Bulgaristan Ulusal Radyosu Türkçe Yayınlar Bölümü'nün daveti üzerine stüdyomuzda konuğumuz olan Prof. Dr. Yıldırım, "Bulgaristan'da Türk varlığı", "İlk Türk kavimleri ne zamanlar bu topraklara yerleşti" sorusunu tarihi araştırmalarına dayanarak, cevapladı.

Prof. Dr. Bülent Yıldırım'ın bu konudaki çalışmasının bir özetini sunuyor, söyleşinin tamamını aşağıdaki ses linkinden dinleyebileceğini iletiyoruz:

"Bulgaristan coğrafyası, hem İslamiyet öncesi hem de Osmanlı dönemi Türk tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eski devirlerden itibaren Doğu Avrupa ve Balkanlar çok sayıda kadim Türk boyunun yerleşim sahası olmuştur. Doğu Avrupa’ya ilk Türk göçü Hunlar ile başlamıştır. Hunların 378 yılında Tu

na’yı geçerek Trakya’ya kadar ilerledikleri bilinmektedir. Hunlardan sonra Balkanlar ve Bulgaristan’da varlığı görülen diğer eski Türk kavimleri:

Avrupa Hunları, Avarlar, Ogurlar, Peçenekler, Uzlar (Oğuzlar) ve Kumanlardır.

Anadolu’dan Bulgaristan’a ilk Türk göçleri Selçuklular döneminde başlamıştır. Bunlardan en kalıcı olanı 1262’de Moğollardan kaçıp Bizans’ın başkenti İstanbul'a sığınan Selçuklu Sultanı İzzeddin Keykavus ile birlikte gelen kalabalık Türk topluluğunun Bizans tarafından Balkanlara yerleştirilmesi ile olmuştur. Sarı Saltuk önderliğinde Üsküdar üzerinden Rumeli'ye geçen 12 bin kişilik Türk topluluğu imparatorun izniyle Dobruca'ya yerleştirilmiştir.

Bugünkü Bulgaristan sınırlarına yönelik ilk Osmanlı fütuhatı I. Murad döneminde başlamıştır. Edirne’nin fethi sırasında Edirne’nin savunulması bakımından stratejik bir konumda bulunan Çirmen fethedilmişti. Daha sonra Timurtaş Paşa tarafından Yanbolu /Yambol/, Lala Şahin Paşa tarafından ise Zağra /Stara Zagora/ ve çevresi ele geçirilmiştir. Fethedilen yeni bölgelere Anadolu’dan çok sayıda Müslüman Türk göçmenler getirilerek nüfus arttırılmıştır.

Bölge idari bakımdan Rumeli Eyaleti’ne bağlanmıştır. Çirmen, Haskovo, Çirpan, Kazanlık, Stara Zagora ve bugünkü Trakya’nın Ergene bölgesi ile Eynepazarı ve Tekirdağ’dan meydana gelen Osmanlı Devleti’nin ilk sancaklarından biri olan Çirmen Sancağı oluşturulmuştur.

XVI. yüzyılda, 1530’da sancak nüfusunun % 88’i Müslüman Türklerden, %12’si ise Bulgar, Rum ve diğer gayrimüslimlerden oluşmaktaydı.

Bulgaristan’ın kesin olarak fethi 1393’te Yıldırım Bayezid’in büyük oğlu Süleyman Çelebi komutasındaki kuvvetlerin Bulgar krallığının başkenti Tırnova’yı alarak Bulgar krallığına son vermesiyle tamamlanmıştır.

Ayrıca Rumeli’ye geçen önemli miktardaki bir Türk-Tatar grubu da Timur istilası (1400) esnasında Kıpçak (Kuman) beylerinden Aktay Han’ın Eflak ve Tuna üzerinden gelerek Edirne ve Filibe /Plovdiv/ çevresine yerleşen yüz bine yakın halkıdır.

Bulgaristan’ın ve Balkanların fethi tamamlandıkça yukarıda izah edildiği şekillerde bu bölgelere yoğun bir Türk-İslam nüfus akışı olmuştur. Osmanlıların Balkanlara geçip ilerlemeye başlamalarından itibaren Türkmenlerin de o bölgelerde yerleşmeye başladıklarını görüyoruz.

XVI. ve XVII. yüzyıllara ait mevcut tahrir defterlerine göre başta Bulgaristan olmak üzere Balkanlarda bulunan Türkmenlerin nüfusunun asgari 500.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Bulgaristan'ın Türk yerleşimi bakımından diğer bir özelliği de Osmanlı Devleti'nin klasik dönemde öncü süvari birlikleri olarak görev yapan Akıncılar ve onların köylerinin özellikle Koca Balkan Dağları ile Tuna güneyinde Dobruca ve Deliorman bölgelerinde yoğun olarak bulunmasıdır.

Bu iskanlar sonucu bugünkü Bulgaristan coğrafyasında Bulgar demografi uzmanı Profesör Georgi Todorov Danailov’a göre de 19. yüzyılın başlarına kadar Türk-Müslüman nüfus toplam nüfusun en az yarısını oluşturmaktadır."

Programımızda Bulgaristan Coğrafyasına çok eski devirlerden itibaren gelen eski Türk Boyları kronolojik olarak ele alındıktan sonra Osmanlı Devleti'nin Balkanları ele geçirmesinden sonra başlayan Anadolu'dan Yörük ve Türkmenlerin iskanı ile ilgili konuları konuşacağız:

Sevda Dükkancı'nın Prof. Dr. Bülent Yıldırım ile röportajının ses linki: