Bir coğrafya haritası 1877- 1878 Rus- Türk Harbi ardından modern Bulgaristan’ın doğuşuna yardım eder.

Avusturya- Macaristan İmparatorluğundan araştırmacı, tarihçi, seyyah Feliks Kanitz (1829 – 1904) 3200 köy ve kasabayı gezen ve onlar hakkında bilgi derleyen ilk Batı Avrupalı tarihçidir.

Kanitz’in haritalarında ve seyahatnamelerinde çizilen yollarda ise, Bulgaristan’ın Kurtuluş güzergahı da çizilmiş olur. Ünlü Slav bilimcisi ve etnograf Prof. Stoyan Romenski’nin onu tabir ettiği üzere “Balkan seyyahı” Kani

“Aktif tarih haritası” sitesinin kurucusu Nikolay Dunev’den ayrıntılı bilgiler derledik:

“Felix Kanitz’in harıtası gerçekten eşssiz. Günümüzdeki Bulgar topraklarının ilk ayrıntılı haritası sayılır ve biz tarihçilere ışık olur. Başka Batı Avrupa ve Rus gezginleri de bizim topraklara gelmiş, araştırmış, ancak onların çalışmaları kısa sürmüş ve çok kapsamlı ve derin olmamış.

Felix Kanitz hayatının tam 18 yılını Miziya, Dobruca ve Stara Planina (Koca Balkanı) gezmeye adamıştır.

Harita dönemin en kusursuzu olarak tabir edilir. Eski haritaların hatalarını düzelttiği gibi, yeni bulgulara da yer verir.

Örneğin: nehirlerin tam akıntıları, yatakları, dağları kesen nehirlerin yolu vb.

Koca Balkanı ortadan kesen tek nehrin İskar olduğunu ortaya çıkarır ve tüm kıvrımlarını çizer. Stara Planina Dağını Batı, Orta ve Doğu olmak üzere üç’e böler. Tüm zirvelerin yüksekliğini en ince ayrıntıya kadar çizerek, haritaya yansıtır.

En önemlisi ise, dağ geçitlerinin yerini saptar ve onları coğrafi konum olarak haritaya aktarır”. 

Kuzey Bulgaristan, Niş,Pirot Eyaleti, Balkan etekleri, Nessebar’a kadar olan Güney Karadeniz bölgelerinde 3 200 köy ve yerleşim yerinin haritası çizilir. 

Rus- Türk Harbinin farklı evreleri, Rus askerlerinin Tuna’yı geçerek Sviştov’a girişleri, Dobruca’da Osmanlı garnizonlarının ablukası, Plevne’nin kuşatılması ve kış aylarında Rus İmparatorluk Ordusu’nun Koca Balkan dağındaki kanlı çatışmalarının tümü Felix Kanitz’in haritasına göre planlanmıştır.

Rusların bu haritayı tam savaş öncesi almaları da büyük bir şans sayılır:

“Her yeni savaş daha yeni ve daha iyi haritalar gerektirir. 19. yüzyılda kartografi sanatı oldukça gelişir. Kırım Savaşında (1853-56) ve özellikle de 1828-29 yıllarında Koca Balkan’ın doğu kısımlarına özel haritalar çizilir.

Rus ve Türk askerlerinin tam olarak dağı nereden aşacaklarına dair bu yol belirlemeleri çok önem arz eder. 

Savaş başlamadan birkaç ay önce Ruslar Felix Kanitz’in harita çizdiğini duyar ve 1877 yılında 1000 nüsha satın alırlar. Haritanın savaş amaçlı çizilenin diğerlerinden daha farklı ve ayrıntılı olduğu da çok ilginç.  Harita 1:300 000 ebatında iken, Kanitz’in kitabındaki 3. ciltte harita ebatı 1:420 000 oranındadır. Dönemin savaş ve çatışmaların yolu işte bu haritaya göre belirlenmiş.

Kanitz’in coğrafi, etnografik, arkeolojik ve politik bilgi içeren araştırmaları yerinde incelemelere bağlı derlenmiştir.

Felix sıradan yerlere, insanlar arasına girer, iddialı olmayan yerlerde konaklar ve halkla iç içe yaşarmış. Çok iyi bir ressam ve çizer olarak gezdiği yerlerden çizimleri ve resimler de günümüze kadar oradaki tarihe ışık tutuyor.

Onun üç ciltlik bir çalışmasının adı “Tuna Bulgaristan’ı ve Koca Balkan- tarihi, coğrafi ve etnografi bilgilerle yol anıları” adını taşıyor ve ülkenin geçmişine önemli ipuçları veriyor.

3 Mart Milli Bayramda Kanitz’in Bulgaristan’ın Kurutuluş sürecinde çok ömnemlşi bir yer aldığını belirterek, onun haritasının zenginliğini birkez daha dile getiriyoruz.

Kanitz Batı Avrupa’da Bulgaristan’ın 1876 Nisan Ayaklanmasının savunucularından biri.

1884 yılında Avusturya- Macaristanlı bilim adamının katkılarına yüksek değer verilir ve Bulgar İlim Birliği /şimdiki BAN/ onursal üyeliğine alınır.

Tarihçinin arşivi ve kütüphanesi Bulgaristan Bilimler Akademisine miras bırakıldı.

Bütün bu özverinin temelinde sadece Bulgar tarihine olan sevgisi değil, aynı zamanda 1863’de sıtmaya yakalanınca onu Srebarna köyündeki Bulgar halkı ölümcül hastalıktan kurtarır ve o da hayatının sonuna kadar vefalı olur.

Felix Kanitz bu haritasından dolayı Rus İmparatoru 2. Alexandar tarafından madalya ile ödüllendirilir.

3 Mart  Bulgaristan’ın Milli Bayramında onun katkılarını ve bu haritanın çizdiği bağımsızlık yolunu anmadan olmaz!

Yazı: İvo İvanov

Çeviri: Sevda Dükkancı 

Fotolar: BAN

• Ulusal Bayram ve yeni bir başlangıç olarak 3 Mart günü

• Bulgarları birleştiren bir sembol olarak Özgürlük Anıtı

• Szathmary'nin gözünden Bulgaristan'ın Kurtuluşu