Στις 7 Δεκεμβρίου συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Βουλγάρου ποιητή Νικόλα Βαπτσάροφ – ένας από τους νεωτεριστές στη βουλγαρική λογοτεχνία, δημιουργός με περίπλοκη και τραγική μοίρα. Η οικογένειά του είναι ανάμεσα στις γνωστότερες στο Μπάνσκο, Νοτιοδυτική Βουλγαρία. Ο πατέρας του είναι ένας από τους οπλαρχηγούς στους αγώνες για την απελευθέρωση της περιοχής, η οποία παρέμεινε μέχρι το 1912 στα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, βρίσκεται σε στενές επαφές με την βασιλική οικογένεια. Η μητέρα του Βαπτσάροφ είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου στη Βουλγαρία και καλλιεργεί ευρεία πολιτιστικά ενδιαφέροντα στα παιδιά της. Ο ίδιος ο Βαπτσάροφ είναι απόφοιτος του Ναυτικού Σχολείου στη Βάρνα.

Προικισμένος με ζωντανή σκέψη και λογοτεχνικό ταλέντο, ο ποιητής θα μπορούσε να έχει ήσυχη και ασφαλή ζωή. Εκείνος όμως επιλέγει να γίνει εργάτης, και έτσι να συμμεριστεί τον σκληρό κόπο, την ανεργία και τη φτώχεια με τους ήρωες του. Να περιγράψει τις μεγάλες αντιφάσεις του 20ου αιώνα, να βρει τον ρομαντισμό στα μηχανήματα, να εκφράσει την πίστη του σε ένα πιο δίκαιο κόσμο. Κατά τη δεκαετία του ’30 γίνεται μέλλος του Βουλγαρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Τα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν η Βουλγαρία είναι σύμμαχος της Γερμανίας, είναι ανάμεσα στους οργανωτές της αντιφασιστικής αντίστασής. Καταδικάζεται σε θάνατο και πυροβολείται στις 23 Ιουλίου του 1942.

«Ο Βούλγαρος ανακάλυψε τον Βαπτσάροφ όταν εμφανίστηκε η ποιητική συλλογή του «Μηχανικά τραγούδια» το 1940, χωρίς το βιβλίο να προσελκύσει το ενδιαφέρον της κριτικών, χωρίς να προωθηθεί από κάποιο θεσμό ή από τους ομοϊδεάτες του της αριστεράς.

«Στον Βαπτσάροφ αφιερώνονται χιλιάδες σελίδες – βιογραφίες και λογοτεχνικές αναλύσεις των έργων του – λέει σε συνέντευξη για τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία η Κάτια Ζωγκράφοβα, έφορος του μουσείου του Νικόλα Βαπτσάροφ στη Σόφια. – Πριν από τις δημοκρατικές αλλαγές στη χώρα μας στις διάφορες εκδόσεις γραφόταν ότι όταν ήταν ζωντανός η μοίρα ήταν σκληρή απέναντι στον ποιητή και μετά το θάνατό του ήταν γενναιόδωρη. Μετά τις αλλαγές του 1989 κάποιοι προσπάθησαν να τον εξευτελίσουν, ισχυριζόμενοι ότι δεν αξίζει να είναι ανάμεσα στα μεγαλύτερα ονόματα της λογοτεχνίας μας», επισημαίνει η Ζωγκράφοβα.

«Ο Βούλγαρος ανακάλυψε τον Βαπτσάροφ όταν εμφανίστηκε η ποιητική συλλογή του «Μηχανικά τραγούδια» το 1940, χωρίς το βιβλίο να προσελκύσει το ενδιαφέρον της κριτικών, χωρίς να προωθηθεί από κάποιο θεσμό ή από τους ομοϊδεάτες του της αριστεράς. Ο Βαπτσάροφ ανακαλύπτεται από τον λαό, από τους αναγνώστες του. Και αυτό εξηγεί το γεγονός ότι καμία ιδεολογία στην ουσία δεν κατόρθωσε να εξαλείψει την αγάπη του Βουλγάρου για τον Βαπτσάροφ. Τα ποιήματά του είναι διαποτισμένα με ανθρωπιά και ζεστασιά, ακόμη και όταν γράφει για τα παγκόσμια προβλήματα της ιστορίας. Τον αγαπούμε γιατί στα τα ποιήματά του μας μιλά ως στενός φίλος. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι είναι ένας από τους Βουλγάρους ποιητές, που μεταφράζονται περισσότερο σε ξένες γλώσσες. Τα ποιήματά του εκδόθηκαν σε πάνω από 40 χώρες, σε πάνω από 60 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένου και στα ελληνικά.»

Ο Νικόλα Βαπτσάροφ είναι ο μόνος Βούλγαρος, κάτοχος του διεθνούς Τιμητικού Βραβείου Ειρήνης, το οποίο του απονεμήθηκε μετά θάνατον το 1952. Το 2009 ανακηρύχθηκε έτος του Βαπτσάροφ από τη UNESCO με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννησή του. «Ο Βαπτσάροφ είναι σύγχρονος Ευρωπαίος και παγκόσμιος ποιητής, ο οποίος γίνεται όλο και πιο επίκαιρος, θα έλεγα για τον νέο αναγνώστη» - λέει η Κάτια Ζωγκράφοβα.

«Η νέα γένια εκτιμά τον Βαπτσάροφ με ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο – συνεχίζει η ίδια. – Οι νέοι είναι ως ένα βαθμό σκεπτικοί, ακόμη απελπισμένοι. Και εκ πρώτης όψεως θεωρούν τον Βαπτσάροφ αφελή, ρομαντικό, οι ουτοπίες του οποίου δεν πραγματοποιήθηκαν. Η ζωή ακόμη δεν τους φαίνεται «καλύτερη από τραγούδι, καλύτερη από ανοιξιάτικη ημέρα», όπως γράφει ο ποιητής. Έτσι, οι νέοι πρώτα χαμογελούν, διαβάζοντας τον Βαπτσάροφ αλλά σιγά σιγά αρχίζει να τους αρέσει. Γιατί αν δεν έχουμε μέσα μας την πίστη του Βαπτσάροφ, πρέπει μόνο να καθόμαστε και να περιμένουμε το τέλος του κόσμου. Ο Βαπτσάροφ απεκονίζει στα ποιήματά του την αλλοτρίωση των ανθρώπων, όλες τις σύγχρονες εξελίξεις, που οδηγούν σε απέχθεια και μίσος, τους συγκρίνει με γάγγραινα και λέπρα. Όλη η ζωή και όλα τα έργα του όμως αφιερώνονται στην πίστη στον άνθρωπο.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα