Μήνα του Δημητρίου αποκαλούσαν κάποτε το δέκατο μήνα του χρόνου. Το όνομά του έβγαινε από την Ημέρα του Αγίου Δημητρίου, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του λαϊκού ημερολογίου. Την αποκαλούσαν ακόμα Ρασπούτ. Ακόμα και σήμερα έχουν διατηρηθεί πολλά από τα έθιμα και τις δοξασίες που συνδέονται με τη γιορτή αυτή και οι σύγχρονοι βούλγαροι με ικανοποίηση θυμούνται παραμύθια και θρύλους για τον άγιο.

O Μεγαλομάρτυρας Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον 3ο αιώνα. Οι γονείς του ήταν ευσεβείς και τον διαπαιδαγώγησαν με τον καλύτερο τρόπο. Ο Δημήτριος απέκτησε μεγάλο βαθμό στο στρατό και απέκτησε τον τίτλο του Δούκα της Θεσσαλίας, αλλά λόγω της χριστιανικής του πίστης και του ιεραποστολικού του έργου, ρίχτηκε στη φυλακή και αργότερα σκοτώθηκε. Θαύματα άρχισε να κάνει από τη φυλακή, απ’ όπου θεράπευε ασθενείς. Μετά το θάνατό του οι χριστιανοί έχτισαν πάνω στον τάφο του ένα μικρό ναό. Στον οποίο τα θαύματα συνεχίστηκαν.

Οι ψαλμοί τον περιγράφουν με πλούσια χρώματα και ο λαός μας τον αναφέρει σαν ένα γενναίο στρατιώτη, υπερασπιστή των φτωχών και των αδυνάτων. «Ο Γεώργιος φέρνει το καλοκαίρι και ο Δημήτριος το χειμώνα», λέει μα παλιά λαϊκή παροιμία. Οι λαϊκοί θρύλοι παρουσιάζουν τους δυο άγιους σαν αδέρφια.

Σύμφωνα με τον πιο διαδεδομένο λαϊκό θρύλο, ένας φτωχός κάθε μέρα πήγαινε για ψάρεμα. Μια μέρα έπιασε ένα μικρό ψαράκι το οποίο του μίλησε με ανθρώπινη φωνή και τον παρακάλεσε να το ξαναρίξει στο νερό. Ο φτωχός το έριξε και γύρισε σπίτι του χωρίς ψαριά. Μετά από καιρό το ξανάπιασε και αν και είχε μεγαλώσει κάπως, το λυπήθηκε και το ξανάριξε στο νερό. Αυτό επαναλήφθηκε ακόμα δυο φορές την τελευταία φορά που το έπιασε το ψάρι του είπε: «Καλέ μου άνθρωπε πάρε με στο σπίτι σου και φάε με μαζί με τη γυναίκα σου. Μετά θάψε τα κόκαλά μου στο στάβλο της φοράδας σου». Μετά από καιρό η γυναίκα του φτωχού γέννησε δυο αγόρια και η φοράδα δυο αρσενικά άλογα. Το ένα αγόρι βάφτισαν Δημήτριο και το άλλο Γεώργιο. Τα δυο παιδιά μεγάλωσαν και έγιναν καλοί και τίμιοι άνθρωποι. Μια μέρα καβάλησαν τα δυο άλογα και ξεκίνησαν να αναζητήσουν την τύχη τους. Έφτασαν σε ένα σταυροδρόμι και ο Γεώργιος αποφάσισε να τραβήξει αριστερά ενώ ο Δημήτριος δεξιά. Μετά από καιρό ο Δημήτριος πήρε μήνυμα ότι ο αδερφός του κινδυνεύει και κίνησε να τον βρει για να τον βοηθήσει. Βρήκε μόνο τα άλογο μια και το Γεώργιο τον είχαν φάει οι δράκοι. Ο Δημήτριος κατάφερε να κάνει τους δράκους να γυρίσουν την ψυχή του αδερφού του. Οι δίδυμοι καβάλησαν τα άλογα και έγιναν άγιοι. Έτσι πήγαν σον ουρανό και άρχισαν να βοηθούν τους ανθρώπους.

Προστάτης του χειμώνα και του κρύου, ο Δημήτριος έχει μακριά γένια από τα οποία πέφτει χιόνι- έτσι τον περιγράφουν οι λαϊκοί θρύλοι. Η ημέρα της γιορτής του θεωρείται σαν η αρχή του δεύτερου μισού του χρόνου. Την εποχή αυτή σταματούν οι αγροτικές δραστηριότητες και το χτίσιμο των σπιτιών. Για το λόγο αυτό ο Δημήτριος θεωρείται σαν ο άγιος προστάτης των οικοδόμων και η γιορτή του είναι και δική τους γιορτή. Η ημέρα αυτή, σε ορισμένες περιοχές ης Βουλγαρίας, ονομάζεται Ρασπούτ. Τη μέρα αυτή απέλυαν τους εποχιακούς εργάτες και τους υπηρέτες.

Το επόμενο λαϊκό παραμύθι συνδέεται μα τη δοξασία ότι ο άγιος Δημήτριος καθορίζει τον παραγωγικό κύκλο. Το παραμύθι μας μιλά για το πώς ο άγιος ρίχτηκε κάποτε στη φυλακή. Αυτή τη φορά ο αδερφός του ονομάζονταν Μιχαήλ. Μαζεύτηκαν όλοι οι άγιοι και πήγαν να κάνουν τα παράπονά τους στο θεό, λέγοντάς του ότι οι αδερφοί Δημήτριος και Μιχαήλ έβαλαν φωτιά στο Άγιο όρος και τα μοναστήρια του. Τρία χρόνια έμειναν στη φυλακή τα αδέρφια, τρία χρόνια οι εργάτες είχαν χάσει το χρόνο, οι βοσκοί μπέρδευαν τις εργασίες τους και δεν έπεσε ούτε σταγόνα βροχή. Η αγία Πέτκα και η αγία Κυριακή, συγγενείς του Δημητρίου και του Μιχαήλ, ντύθηκαν στα μαύρα και τα πράσινα και πήγαν να παρακαλέσουν το θεό να απελευθερώσει το Δημήτριο. Ο θεός αρνήθηκα και οι άγιες πήγαν στην Παναγία, η οποία κρατούσε τα κλειδιά της φυλακής. Η Παναγία παρακάλεσε το γιο της να απελευθερωθεί ο Δημήτριος και ο κόσμος άρχισε να ζει όπως πάντα.

Στη γιορτή του αγίου Δημητρίου άρχιζαν οι αρραβώνες και οι γάμοι. Οι ανύπαντρες κοπέλες χόρευαν μπροστά στους εργένηδες και τους γονείς τους για να μπορέσουν αυτοί να διαλέξουν νύφη. Ακόμα και σήμερα η γιορτή τιμάται σε οικογενειακές συγκεντρώσεις και σε πανηγύρια με χορούς και τραγούδια.

Η λαϊκή δοξασία λέει ότι αν την ημέρα της γιορτής του αγίου Δημητρίου, το φεγγάρι είναι γεμάτο, τότε θα είναι γεμάτες με μέλι οι κυψέλες και οι προβατίνες θα γεννήσουν πολλά αρνάκια. Τα έθιμα της γιορτής συνδέονται, πριν απ’ όλα, με την τίμηση του άγιου ο οποίος προστατεύει τους εργάτες της γης τους οικοδόμους και πολλούς άλλους. Προστατεύει ακόμα τους Δημήτρηδες και τις Δημητρίνες, τους Δήμους και τα υπόλοιπα παράγωγα του ονόματος. Σύμφωνα με μια από τις πρόσφατες στατιστικές, το όνομα του άγιου βρίσκεται στην 3η θέση στις προτιμήσεις των Βούλγαρων. Το παραδοσιακό τραπέζι της γιορτή είναι πλούσιο και προβλέπει πετεινό για τον εορτάζοντα και κότα για την εορτάζουσα. Επίσης αρνί, ψητά μήλα και πίτα και γλυκό από κολοκύθα. Την ημέρα αυτή πραγματοποιείται το έθιμο «Πολάζβανε», μια παλιά πρακτική να μαντεύουν οι άνθρωποι γεγονότα με βάση τον πρώτο επισκέπτη. Αν ο επισκέπτης είναι καλός, πλούσιος και καλός στα χέρια, τότε η χρονιά θα είναι καλή και πλούσια. Τη μέρα αυτή οι νοικοκύρηδες κάνουν τον απολογισμό τους και ορίζουν τις προτεραιότητές τους. Σε πολλά δημοτικά τραγούδια γίνεται λόγος για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που παίρνονται τη μέρα της γιορτής του αγίου Δημητρίου.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης