"Ο Βουλγαρικός 19ος και 20ος αιώνας σε φωτογραφίες και γκραβούρες". Αυτός είναι ο τίτλος της πλούσιας εικονογραφημένης πολύτομης σειράς του καθηγητή Ιστορίας, Λιουντμίλ Σπάσοφ. Ο πρώτος τόμος της σειράς είναι αφιερωμένος στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Βουλγαρίας κατά της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο 2ος τόμος έχει σαν αντικείμενο την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη στο διάστημα των προηγούμενων δυο αιώνων και ο τρίτος αφορά σε θέματα πολιτικής και διπλωματίας.

"Η ιδέα της συγγραφής και έκδοσης της σειράς αποτελεί μια πρωτοτυπία για τη Βουλγαρία", λέει στη συνέντευξή του στη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο καθηγητής Λιουντμίλ Σπάσοφ. "Στη χώρα μας οι ιστορικές έρευνες πραγματοποιούνται στη βάση ντοκουμενταρισμένων αποδείξεων, αναμνήσεων, στοιχείων παρμένων από τον Τύπο κ.ά. Στην τρίτομη αυτή έκδοση αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε, σαν ιστορικές πηγές, φωτογραφικά ντοκουμέντα και γκραβούρες. Η συγγραφή κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν, μια και για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων χρειάστηκε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και πολύπλοκες έρευνες. Θεωρήσαμε αναγκαίο να χρησιμοποιήσουμε τα πιο απαραίτητα στοιχεία σε μια σύνθεση η οποία να πληροφορεί μεν τον αναγνώστη, χωρίς όμως να τον κουράζει με την παρουσίαση περιττών στοιχείων. Προσπαθήσαμε να απαλλάξουμε το έργο από τα μεγάλα ξερά κείμενα, τα οποία δυσκολεύουν την ανάγνωση του".

 
Η είσοδος του πρίγκιπα Αλεξάνδρου Α' στο Πλόβντιφ το 1885

Ο τρίτος τόμος της σειράς, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, αρχίζει με την Απελευθέρωση της Βουλγαρίας από την Τουρκοκρατία το 1878. Λίγους μήνες αργότερα, το Συνέδριο των Μεγάλων Δυνάμεων στο Βερολίνο διαιρεί τα εδάφη με κυρίως βουλγαρικό πληθυσμό. Ο αγώνας, λοιπόν, για ένωση και ανεξαρτησία αυτών των εδαφών μετατρέπεται σε εθνική προτεραιότητα για τους προγόνους μας. Πρώτος καρπός αυτού του αγώνα είναι η Ένωση της Ηγεμονίας της Βουλγαρίας με την Ανατολική Ρωμυλία το 1885.

"Εμείς δεν εκτιμούμε καθώς πρέπει τις ενέργειες, στις οποίες προέβη η βουλγαρική διπλωματία, που επέτρεψαν να συμβεί αυτό το γεγονός", συνεχίζει ο καθηγητής Λιουντμίλ Σπάσοφ. "Είναι χαρακτηριστικό ότι ήταν αποτέλεσμα των συντονισμένων ενεργειών έθνους και στρατού. Ύστερα από αυτό, η Ένωση υπερασπίστηκε λαμπρά με την συνεργασία του στρατού και της διπλωματίας. Έτσι, ένα μικρό κράτος που μόλις πρόσφατα ξαναεμφανίστηκε στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης, τόλμησε να παραβιάσει το Σύμφωνο του Βερολίνου. Αλλά οι προσπάθειες της βουλγαρικής διπλωματίας πέτυχαν".

Ένα πρόσωπο με αναμφισβήτητη προσφορά για την υπεράσπιση της Ένωσης είναι ο Ηλία Τσανόφ, υπουργός Εξωτερικών από το 1884 μέχρι το 1886. Ωστόσο, λίγα γνωρίζουμε γι’ αυτόν. Είναι γνωστό ότι ήταν δικηγόρος των αγωνιστών που συμμετείχαν στην ανταρτική ομάδα του Χρήστο Μπότεφ, στην Εξέγερση του Απρίλη του 1876 και κατάφερε να πετύχει την μετατροπή της θανατικής ποινής κάποιων από αυτούς με εξορία.

Χάρη στις διπλωματικές του ικανότητες υπογράφεται η λεγόμενη Πράξη του Τοπ-Χανέ, σύμφωνα με την οποία διευθετείται η Ένωση ως προσωπική, δηλαδή ο ηγεμόνας της Βουλγαρίας διορίζεται από τον σουλτάνο ταυτόχρονα και κυβερνήτης της Ανατολικής Ρωμυλίας, λέει ο καθηγητής Σπάσοφ. Αλλά και μετά απ’ αυτήν, η χώρα μας παραμένει υποτελής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ανεξαρτησία της κηρύχθηκε είκοσι χρόνια αργότερα, το 1908.

Η κυβέρνηση του Αλεξάντερ Μαλίνοφ, 1908

"Είναι, θα έλεγα, κατεξοχήν έργο της βουλγαρικής διπλωματίας. Αρχίζει με πρωτοβουλία του αντιπροσώπου της χώρας μας στην Κωνσταντινούπολη, Ιβάν Στέφανοφ Γκέσοφ, αργότερα την υπόθεση αναλαμβάνει ο πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Μαλίνοφ και, βέβαια, ο Αντρέι Λιάπτσεφ, ο οποίος εκπροσωπεί τη Βουλγαρία στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Θέλω να τονίσω ότι οι γείτονές μας Ρουμανία και Σερβία πέτυχαν την ανεξαρτησία τους ως συνέπεια της συμμετοχής τους στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878. Ενώ εμείς – αποκλειστικά με διπλωματικά μέσα".

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η εξωτερική πολιτική της Βουλγαρίας καθορίζεται από τρεις βασικές αρχές – ειρήνη, ουδετερότητα και μη δέσμευση, μέχρι το 1941 όταν προσχωρεί στο Τριμερές Σύμφωνο. Ιδιαίτερα επιτυχημένα για τη διπλωματία μας χρόνια είναι η διακυβέρνηση του Γκεόργκι Κιοσεϊβάνοφ, στα τέλη της δεκαετίας του ’30. Είναι διπλωμάτης της καριέρας, με 28χρονη πείρα, πριν γίνει πρωθυπουργός.

Ο Κιοσεϊβανόφ και ο Μ. Στογιαντίνοβιτς υπογράφουν στο Βελιγράδι το λεγόμενο Σύμφωνο φιλίας στις 24 Ιανουαρίου 1937

"Ο Κιοσεϊβάνοφ είναι πάρα πολύ μεγάλος διπλωμάτης. Με το όνομά του συνδέονται οι μεγαλύτερες επιτυχίες της βουλγαρικής διπλωματίας. Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά το θάνατο του βασιλιά Μπορίς Γ’, πολλοί από τους τότε πολιτικούς μας στήριζαν σε αυτόν τις ελπίδες τους να γλιτώσει η Βουλγαρία από την επερχόμενη καταστροφή".

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου του καθηγητή Σπάσοφ αναφέρεται στην εξωτερική πολιτική της χώρας στις δεκαετίες του σοσιαλισμού και στα χρόνια της μεταπολίτευσης, στις προετοιμασίες για την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι φωτογραφίες στην πλούσια εικονογραφημένη έκδοση παρουσιάζουν σημαντικά στιγμιότυπα της βουλγαρικής και ευρωπαϊκής ιστορίας, μας γνωρίζουν με προσωπικότητες που έπαιξαν βασικό ρόλο σ’ αυτήν.

Μετάφραση: Αλεξέι Σταμπολώβ