Χαλβάς, μποζάς και μαστίχα

Ακούστε την εκπομπή

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Οι Βούλγαροι που γεννήθηκαν κατά τη δεκαετία του ’30 του 20ου αιώνα, ακόμη θυμούνται πώς στους δρόμους πόλεων και χωριών εκείνη την εποχή γύριζαν έμποροι που πουλούσαν χαλβά, μποζά και ρητίνη που εισαγόταν από τους νότιους γείτονές μας.

Παρά το γεγονός ότι εμφανίστηκε πριν από χιλιετίες, η ζάχαρη σχετικά αργά εισέρχεται στην παραδοσιακή βουλγαρική κουζίνα. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η ζάχαρη πρώτα εμφανίστηκε στην Ινδία και την Κίνα. Μερικούς αιώνες προ Χριστού παίρνει και το όνομά της, που προέρχεται από σανσκριτικά και προφέρεται "σαρκάρα", από εκεί η βουλγαρική λέξη "ζάχαρ" και η ελληνική "ζάχαρη".

Παρόλο που οι επιστήμονες λαογράφοι έχουν περιγράψει πολλές τελετές, στις οποίες χρησιμοποιείται η ζάχαρη, στην καθημερινότητα το προϊόν αυτό σχεδόν δεν χρησιμοποιούταν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Τα παραδοσιακά βουλγαρικά γλυκά από αιώνες ήταν τα αποξηραμένα φρούτα, το μέλι, το ψητό κολοκύθι. Καμιά φορά στα φρούτα και το μέλι προσέθεταν και βρασμένο σιτάρι. Και με τα κολοκύθια και το μέλι έφτιαχναν πίτες.

Για τους ανθρώπους που είχαν τη συνήθεια να τρώνε τους καρπούς της εργασίας τους, η ζάχαρη ήταν πολυτέλεια, για την οποία συχνά δε μπορούσαν να πληρώσουν. Επίσης με όλη την αφθονία φρούτων που προσεχτικά διατηρούσαν στις αποθήκες τους όλο το χειμώνα, οι άνθρωποι δεν χρειάζονταν ζάχαρη. Ίσως συχνότερα οι Βούλγαροι να κατανάλωναν ζάχαρη υπό τη μορφή χαλβά και μποζά.

"Ο μποζάς είναι γλυκό ποτό που παρασκευάζεται από διάφορα είδη αλεσμένων δημητριακών. Κάποτε οι μάστορες έφτιαχναν τον καλύτερο μποζά από αλεύρι κεχριού. Ο μποζάς είναι ασθενώς αλκοολούχο ποτό που πουλούσαν στα ζαχαροπλαστεία στην πόλη. Έμποροι γύριζαν τα χωριά και πουλούσαν μποζά. Έφερναν μεγάλους κάδους, καθώς και μικρότερα μεταλλικά σκεύη, με τα οποία μετρούσαν τον μποζά.

Θεωρείται ότι το ποτό έχει μεταφερθεί στις χώρες στα Βαλκάνια από την Αλβανία. Στη χώρα μας ακόμη λένε ιστορίες για Αλβανούς που πουλούσαν μποζά και γλυκά στην πρωτεύουσα. Ανάμεσα στους βουλγάρους μάστορες, πιο ξακουστοί είναι οι παραγωγοί μποζά από την πόλη Ράντομιρ στη Δυτική Βουλγαρία. Σήμερα εκεί υψώνεται το μόνο μνημείο του μάστορα του μποζά στον κόσμο.

Στα σύγχρονα βουλγαρικά ζαχαροπλαστεία, μαγαζιά, ακόμη και μεγάλες εμπορικές αλυσίδες επίσης μπορείτε να βρείτε διάφορα είδη του γλυκού ποτού. Σήμερα όμως ο μποζάς παράγεται με διάφορη τεχνολογία και οι άνθρωποι που τον θυμούνται από τα παιδικά χρόνια τους, λένε ότι η γεύση του είναι διαφορετική.

Διαφημιστική φωτογραφία για χαλβά από τη δεκαετία του '60 του 20ου αιώνα

Αγαπημένο γλυκό στο βουλγαρικό τραπέζι είναι ο χαλβάς. Τόσο η ζάχαρη, όσο ο χαλβάς έρχεται από την Ινδία. Εκεί μέχρι και σήμερα τον αποκαλούν "χαλαβά" ή "χάουα". Γλυκά που φτιάχνονται από σουσάμι, ζάχαρη, μέλι, φυτικό έλαιο και διάφορους ξηρούς καρπούς, βρίσκουμε στην παραδοσιακή κουζίνα σχεδόν όλων των λαών στον κόσμο.

Στη Βουλγαρία ευρύτερα διαδεδομένο είναι ο χαλβάς με ταχίνι – προϊόν που παρασκευάζεται από συνθλιμμένους σπόρους σουσαμιού. Στην περιοχή της Ροδόπης στη χώρα μας από αιώνες παράγεται σουσάμι εξαιρετικής ποιότητας.

Στη λαϊκή ιατρική το σουσάμι χρησιμοποιείται στην θεραπεία διάφορων νοσημάτων των αρθρώσεων, του στομαχιού, για ενίσχυση του ανθρώπινου οργανισμού.

Από σουσάμι φτιάχνονται τουλάχιστον δύο είδη χαλβά. Κάποτε το επάγγελμα παραδιδόταν από τους ξακουστούς μάστορες χαλβά στους κάλφες τους. Αργότερα όταν στη χώρα μας εμφανίζονται οι ζαχαροπλάστες, που έχουν μορφωθεί στην Αυστρία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με τα άλλα γλυκά, άρχισαν να φτιάχνουν και χαλβά.

Η μαστίχα επίσης ήταν μια άλλη γλυκιά λιχουδιά που προσφερόταν από τους εμπόρους εκείνη την εποχή. Η αρωματική φυσική ρητίνη που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο, είναι γνωστή για τις ευεργετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία. Όπως ξέρετε, παγκοσμίως γνωστό προϊόν, που η χώρα μας εισάγει από την Ελλάδα είναι η Μαστίχα Χίου που χρησιμοποιείται στην παραγωγή βερνικιών, μελάνης και έχει εφαρμογή στην ιατρική. Η Μαστίχα Χίου σήμερα μπορείτε να βρείτε και στα βουλγαρικά φαρμακεία. Είναι συστατικό και πολλών λαϊκών συνταγών που ακόμη έχουν ευρεία εφαρμογή στην καθημερινότητά μας.

Mετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Διαδώστε

Χαλβάς, μποζάς και μαστίχα

Περισσότερα στην κατηγορία

Λαογραφική συνάντηση στο Ντόμπριτς για την Παγκόσμια Ημέρα Ανεκτικότητας

Αλέα των παραδοσιακών επαγγελμάτων στο Ντόμπριτς

Αυστραλοί παντρεύτηκαν στο Βίσοβγκραντ