Μια από τις πιο όμορφες και αγαπημένες στιγμές που σχετίζονται με τις γιορτές είναι η στιγμή που μαζευόμαστε όλοι γύρω από το πλούσιο τραπέζι. Όσο πιο σημαντική είναι η αφορμή, τόσο πιο χρονοβόρες και ειδικές είναι οι προετοιμασίες. Ξεχωριστές είναι και τα φαγητά, όμορφα τοποθετημένα πάνω στο τραπέζι για να προσελκύσουν γύρω τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Ιδιαίτερα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, μια γιορτή που ξεκινάει την τελευταία μέρα της παλιάς και τελειώνει την πρώτη μέρα της καινούργιας χρονιάς, το τραπέζι πρέπει να είναι γεμάτο διάφορα φαγητά. Ενώ σε μια γωνία του σπιτιού περιμένει στολισμένη η σουρβάκα.

Σύμφωνα με την βουλγαρική παράδοση την πρώτη Ιανουαρίου έχουμε το λαϊκό έθιμο την Σούρβα. Την ίδια μέρα είναι και η λεγόμενη "Βασιλεία", δηλαδή η γιορτή του αγίου Βασιλείου, καθώς τότε η ορθόδοξη εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Επισκόπου Καισαρείας της Καππαδοκίας.

Ειδωλολατρικά έθιμα έχουν αφήσει σημάδι στη σύγχρονη εκδοχή της γιορτής. Κάθε Βούλγαρος ξέρει ότι στο τραπέζι πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει το παραδοσιακό ψωμί με ασημένιο φλουρί μέσα. Επίσης η τυρόπιτα με τις "τύχε" είναι αναπόσπαστο μέρος του πρωτοχρονιάτικου μενού.

Ο αισθητικός διάκοσμος του άρτους επαναλαμβάνει τα μοτίβα τα οποία απεικονίζονται στην επιφάνεια του ψωμιού που ετοιμάζουν οι γυναίκες την παραμονή των Χριστουγέννων. Φρούτα, πουλιά, λουλούδια και οπωσδήποτε τον σταυρό απεικονίζει πάνω στον παραδοσιακό άρτο η γερόντισσα του σπιτιού ή κάποια νέα νύφη με ευχέρεια στη διακόσμηση του ψωμιού. Οι μικρές φιγούρες στο διάκοσμο του άρτου εκφράζουν τις ευχές τους για υγεία, ευφορία, τύχη και όλα τα καλά που ελπίζουν να τους φέρει η καινούργια χρονιά. Μ’ αυτόν τον τρόπο επίσης απευθύνουν και ένα είδος προσευχή στον Θεό, για να προσέχει όλα τα μέλη της οικογένειας, τα σπαρτά στα χωράφια, τα οπωροφόρα δέντρα, τα κατοικίδια ζώα.


Φωτογραφία: BGNES

Επίσης σύμφωνα με την παράδοση οι άνθρωποι πίστευαν ότι ο άρτος αυτός είχε την μαγική δύναμη να προμηνύει. Την νύχτα την παραμονή των Χριστουγέννων, όπως και της Πρωτοχρονιάς, οι νέοι έβαζαν το πρώτο κομματάκι κάτω από το μαξιλάρι τους, για να ονειρευτούν τον άνθρωπο τον οποίο πρόκειται να παντρευτούν.

Σε ορισμένα μέρη της Βουλγαρίας η γυναίκα που ζύμωνε το πρωτοχρονιάτικο ψωμί, έβγαινε στον κήπο και άγγιζε τα οπωροφόρα δέντρα, και επίσης άφηνε λίγο από την ζύμη στους κορμούς τους, για να είναι ακόμα πιο καρποφόρα τον επόμενο χρόνο.

Πολλά από τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα είναι τα ίδια όπως και την Παραμονή των Χριστουγέννων, το τραπέζι λιβανίζεται και ο άντρας του σπιτιού κόβει το ψωμί. Την στιγμή που το κόβει πρέπει να το κρατάει ψηλά, για να υψώνεται έτσι και το σιτάρι. Καλό είναι το φλουρί να βρεθεί στο κομμάτι αφιερωμένο στο σπίτι ή στο νοικοκύρη, γιατί αυτό σημαίνει ότι η τύχη σίγουρα θα παραμείνει στο σπίτι. Αν ο τυχερός είναι κάποιος άλλος τότε ο νοικοκύρης μπορεί να εξαγοράσει το φλουρί απ’ αυτόν.

Ποικίλα είναι τα πρωτοχρονιάτικα φαγητά που περιέχουν κρέας. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας αναπόσπαστο μέρος του μενού είναι ο χοιρινός πατσάς ή γουρουνόπουλο ψητό. Σε άλλες περιοχές φτιάχνουν κόκορα ή γαλοπούλα γεμιστή. Οπωσδήποτε όμως πρέπει να υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι, που περιλαμβάνει βέβαια και όλα τα αγαθά της γης: καρύδια, μέλι, αποξεραμένους καρπούς. Τα ποτήρια πρέπει να είναι συνεχώς γεμάτα και οι άνθρωποι χαρούμενοι και ντυμένοι με καινούργια ρούχα. Επειδή ο λαός μας πιστεύει ότι όπως καλωσορίζεις την πρώτη μέρα του καινούριου χρόνου έτσι θα πάει και όλη η χρονιά.


Φωτογραφία: αρχείο

Η τυρόπιτα με τις "τύχες" φτιάχνεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την περιοχή της Βουλγαρίας, απ’ την οποία προέρχεται η συνταγή. Συνήθως στη ζύμη βάζουμε νερό, αλεύρι, λίγο αλάτι και ξύδι. Η ζύμη αυτή χωρίζεται σε κομμάτια, με τα οποία ανοίγουμε λεπτά φύλλα. Παραδοσιακά το γέμισμα περιλαμβάνει τυρί, αυγά και βούτυρο.
Σε ορισμένα μέρη της Βουλγαρίας φτιάχνουν και πίτες με διάφορα είδη κρέας. Παντού, όμως, τοποθετούνται μέσα στην πίτα μικρά κλαδάκια κρανιάς με μπουμπούκια.

Φτιάχνοντας την πίτα, η νοικοκυρά του σπιτιού τα κρύβει καλά ανάμεσα στα φύλλα της, καθώς υπολογίζει τον αριθμό τους έτσι ώστε να υπάρχει ένα για κάθε μέλος της οικογένειας, ακόμα και για αυτούς που θα λείπουν απ’ το εορταστικό τραπέζι. Τα κλαδάκια αυτά (οι λεγόμενες "τύχες") συμβολίζουν διάφορα καλά και "τυχερά" πράγματα, όπως υγεία, ευτυχία, αγάπη, εργασία, γάμο κτλ.

Η τυρόπιτα με τις "τύχες" κόβεται μόλις μπει το νέο έτος. Ο άντρας του σπιτιού γυρίζει τρεις φορές το ταψί με την πίτα και ο καθένας παίρνει το κομμάτι που τυχαίνει να βρεθεί μπροστά του. Το έθιμο αυτό υπήρχε ανέκαθεν. Σήμερα μπορεί κανείς να αγοράσει έτοιμα τα φύλλα για την τυρόπιτα, ακόμα και τις "τύχες" γραμμένες πάνω σε χαρτάκια. Μερικοί βάζουν μέσα στην πίτα μόνο τα χαρτάκια αυτά, ενώ άλλοι τυλίγουν με αυτά τα κλαδάκια κρανιάς. Άλλοι πάλι προτιμούν να χρησιμοποιήσουν την φαντασία τους, καθώς δημιουργούν και γράφουν μόνοι τους τις "τύχες".

© Φωτογραφία: BGNES

Σύμφωνα με την παράδοση μετά τα μεσάνυχτα ξεκινάνε και τα παιδιά με τις σουρβάκες τους. Αντίθετα με τους λεγόμενους "κολεντάροι", οι οποίοι είναι νεαροί που γύριζαν από σπίτι σε σπίτι την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά λέγονται "σουρβακάροι" και συνήθως είναι αγόρια ηλικίας 4-12 (τεσσάρων με δώδεκα) χρονών. Ντυμένα με τα καινούργια ρούχα τους τα παιδιά επισκέπτονται τα σπίτια των συγγενών και φίλων τους. Στα χέρια τους κρατούν τις σουρβάκες, που αποτελούν στολισμένα κλαδιά κρανιάς, με τα οποία χτυπούν την ράχη των γνωστών τους δηλαδή τους "σουρβακίζουν", καθώς επίσης λένε ευχές για υγεία, ευτυχία, ευφορία, τύχη κτλ.

Το κλαδί της κρανιάς αποτελεί σύμβολο δύναμης και μακροζωίας και ο λαός πιστεύει ότι αυτά μεταφέρονται στον άνθρωπο με το "σούρβισμα". Όσο πιο έντονα χτυπούσαν τα παιδιά τις πλάτες τόσο πιο γερός θα ήταν οι άνθρωποι κατά το καινούργιο έτος.

Ακόμα και σήμερα την πρώτη Ιανουαρίου τα παιδιά σουρβαρίζουν όλους. Ως ανταμοιβή οπωσδήποτε λαμβάνουν ένα κέρμα και διάφορα γλυκά. Μόλις μπει το νέο έτος, τα πρώτα λεπτά της καινούργιας χρονιάς από την τηλεοπτική οθόνη ακούγεται μια γνωστή μελωδία χορού, στους ήχους της οποίας χορεύουν εκατομμύρια άνθρωποι. Είναι μια όμορφη παράδοση που ζει εδώ και πολλά χρόνια.

Μετάφραση: Πέτια Ζαγκόρτσεβα