"Αγαπώ την γενέτειρά μου, την πόλη Σμόλιαν, τους ανθρώπους, τη φύση και δεν θα την αντικαθιστούσα για καμία άλλη γωνία του κόσμου. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό μέρος, που έχει διατηρήσει το πνεύμα των παλιών παραδόσεων. Στο Σμόλιαν μπορεί να δει κανείς σπίτια και εκκλησίες από τον 18ο-19ο αιώνα, που συνηγορούν για την ζωή των κατοίκων στο παρελθόν". Αυτά είπε στην αρχή της συζήτησής μας η Γιορντάνκα Τσβετκόβα, έφορος του Περιφερειακού ιστορικού μουσείου στο Σμόλιαν, που κείται στους πρόποδες της Ροδόπης, Νότιας Βουλγαρίας.

Γνωριστήκαμε σε χριστουγεννιάτικη έκθεση στην Σόφια, όπου εκτέθηκαν έργα των παλιών βουλγαρικών επαγγελμάτων. Πίσω από έναν πάγκο η Γιορντάνκα έφτιαχνε κοσμήματα από χάντρες.

"Δουλεύω στο Περιφερειακό ιστορικό μουσείο στο Σμόλιαν, η πλουσιότερη έκθεση του οποίου είναι η εθνογραφική", λέει η ίδια. "Σ' αυτό φυλάσσονται πολύ όμορφες ενδυμασίες, ζώνες, καθώς επίσης και πάνω από 100 κοσμήματα από χάντρες, που διακοσμούσαν την παραδοσιακή φορεσιά της γυναίκας της Ροδόπης. Ακόμη υπάρχουν χωριά της Ροδόπης, όπου φτιάχνονται πρωτότυπα κοσμήματα από χάντρες. Πριν χρόνια με τους συναδέλφους μου κατορθώσαμε να βρούμε αυτούς τους μάστορες και να ανανεώσουμε την παράδοση. Με τον τρόπο αυτό τα κοσμήματα έφτασαν στην εποχή μας και πολλά απ αυτά σήμερα είναι αξεσουάρ της σύγχρονης Βουλγάρας. Τα παραδοσιακά πλεκτά κοσμήματα από χάντρες παρουσιάζονται και στις φορεσιές πολλών λαϊκών συγκροτημάτων".
 
"Ο χειμώνας στην πολίχνη μας είναι χιονισμένος και κρύος. Τα βράδια η γυναίκα της Ροδόπης κάθεται κοντά στη σόμπα, πλέκει, ράβει και αρμαθιάζει και έτσι εκφράζει την ελπίδα της για ήλιο, για πρασινάδα και λουλούδια", συνεχίζει το διήγημά της η Γιορντάνκα Τσβετκόβα.

Με πολλή αγάπη μιλά η ίδια για την γενέτειρά της. Μεταδίδει την αγάπη της για την Βουλγαρία και στους επισκέπτες του μουσείου στο Σμόλιαν, στους συγγενείς και κυρίως στην κόρη της.

"Δικό μας έργο είναι να διατηρήσουμε την ιδιοσυγκρασία μας, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό μας", λέει η κα Τσβετκόβα και αρχίζει και πάλι να "αρμαθιάζει" το διήγημά της για τα κοσμήματα από χάντρες.

"Άρχισα να φτιάχνω κοσμήματα γύρω από τους συναδέλφους μου, εξηγεί η συνομιλήτριά μας. Κατευθύναμε τις προσπάθειές μας στην διατήρηση αυτού του επαγγέλματος. Εκπονήσαμε σχέδιο μαζί με την λέσχη "Φίλοι του Περιφερειακού ιστορικού μουσείου Σμόλιαν" για την εκπαίδευση παιδιών και νέων σ' αυτό το επάγγελμα, που είχε απίθανη επιτυχία. Το υλοποιήσαμε και τώρα στο Σμόλιαν υπάρχουν αρκετοί νέοι, οι οποίοι κάνουν κοσμήματα από χάντρες. Ουσιαστικά εγώ έχω μια γενετική τάση προς τα χρώματα, τις μορφές, τον συνδυασμό χρωμάτων, επειδή η γιαγιά μου ήταν υφάντρια, ενώ η μητέρα μου κεντούσε. Με ευχαρίστηση έμαθα τις παλιές τεχνολογίες, άρχισα και να εκσυγχρονίζω τα κοσμήματα από χάντρες, έτσι ώστε να γίνει επιθυμητό αξεσουάρ για τις νεαρές γυναίκες. Οι άνδρες επίσης ψάχνουν βραχιόλια από χάντρες, αλλά κυρίως μαύρα. Από την βαθιά αρχαιότητα θεωρείται, ότι το χρώμα μιας χάντρας έχει κάποια σημασία. Π.χ. για το μαύρο θεωρούνταν, ότι προστατεύει από ασθένειες. Στην περιοχή της Ροδόπης, π.χ. στο νερό, όπου πλένουν το νεογέννητο, βάζουν κόκκινες χάντρες, για να είναι το μωρό γερό".

 
Φωτογραφία: Ντιάνα Χριστάκιεβα

Από την Γιορντάνκα Τσβετκόβα μαθαίνουμε επίσης, ότι κοσμήματα από χάντρες δεν φοριούνται μόνο στη Ροδόπη, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της Βουλγαρίας. Δυστυχώς, όμως, στις περισσότερες έρευνες, οι οποίες είναι αφιερωμένες στην ενδυμασία της Βουλγάρας, οι χάντρες παραμένουν στην σκιά των κοσμημάτων από μέταλλα.

"Το πρώτο σχέδιο εκπαίδευσης νέων και παιδιών στο να πλέκουν κοσμήματα από χάντρες, πέρασε επιτυχημένα και το ενδιαφέρον γι αυτό ήταν πολύ μεγάλο", λέει η κα Τσβετκόβα. "Πολλοί από τους τουρίστες, που έρχονται για χειμερινές διακοπές στην πολίχνη μας, συνδυάζουν τα χειμερινά σπορ μ' αυτήν την ασχολία. Ανάμεσα στους επισκέπτες πέρυσι ήταν ομάδα 15 παιδιών από την Ελλάδα. Γι αυτά επίσης οργανώσαμε μαθήματα. Περιμένουμε και νέες ομάδες παιδιών, αλλά και ηλικιωμένων, που επιθυμούν να μάθουν λεπτομέρειες γι αυτό το επάγγελμα, το οποίο είναι ταυτόχρονα και χόμπι".

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα