Εάν ανοίξετε τον χάρτη της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που εκπόνησε η ΟΥΝΕΣΚΟ, θα δείτε, ότι στο έδαφος της μικρής Βουλγαρίας βρίσκονται ολόκληρα 7 μνημεία, που είναι υπό την αιγίδα της παγκόσμιας οργάνωσης. Η ξακουστή εκκλησία της Μπογιάνας, στην οποία διατηρούνται μοναδικές τοιχογραφίες από το 1259 είναι μια απ αυτές. Βρίσκεται στο χωριό Μπογιάνα, που σήμερα είναι πια συνοικία της Σόφιας.

Ιδού τι είπε η Μαριάνα Χρίστοβα-Τρίφονοβα, διευθύντρια του τμήματος για την Εκκλησία της Μπογιάνας του Εθνικού ιστορικού μουσείου: "Στον ναό ανακάλυψα πολλά", ισχυρίζεται η ίδια. "Δεν θα ξεχάσω την συγκίνηση, που βίωσα το 1977. Στον τοίχο του πάνω ορόφου βρέθηκε το ψαλτήριο της Μπογιάνας, Κάθε φορά, που βλέπω τις τοιχογραφίες, ανακαλύπτω νέες λεπτομέρειες, κάθε φορά ειλικρινά υποκλίνομαι στο δημιούργημα, το οποίο βλέπω και εκτιμώ ως έργο εξαιρετικού ταλέντου, που κατόρθωσε εκείνη την μακρινή εποχή να μεταδώσει ρεαλιστικά ανθρώπους, ζώα και αντικείμενα. Μεγάλη μαστοριά μας επιδείχνει αυτός ο μάστορας στα πλαίσια του κανόνα. Μας άφησε τέχνη, η οποία δεν είναι μόνο βουλγαρική, αλλά ανήκει στα παγκόσμια επιτεύγματα".


Φωτογραφία: αρχείο

Η εκκλησία της Μπογιάνας πέρασε μερικές αναστηλώσεις. Το 1912 ο Αυστριακός αναστηλωτήςΓιόζεφ Μπάλα κάνει την πρώτη απ' αυτές κατόπιν αιτήματος της βασίλισσας Ελεονόρας, συζύγου του Βούλγαρου τσάρου Φερδινάνδου. Ακολουθούν ακόμη μερικές φάσεις της αναστήλωσης. Πολλοί γνωστοί Βούλγαροι μάστορες λαμβάνουν μέρος σ αυτό το έργο. Από τα τέλη του 1976 μέχρι το 2008 η εκκλησία ήταν κλειστή για επισκέπτες.

"Το ενδιαφέρον για τον μεσαιωνικό ναό αυξήθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια", συνεχίζει η κα Χρίστοβα. "Το περίεργο είναι, ότι το 2011 οι επισκέπτες ήταν κατά 4.000 περισσότεροι σε σύγκριση με το προηγούμενο χρόνο. Ίσως ενημερώνονται από την υπέροχη σελίδα μας στο Ιντερνετ. Το 2011 διεξήχθηκε διεθνής συνδιάσκεψη, που ήταν αφιερωμένη στα 750 χρόνια από την τοιχογράφηση της εκκλησίας της Μπογιάνας. Τα υλικά από την συνδιάσκεψη αυτή εκδόθηκαν με την βοήθεια της ΟΥΝΕΣΚΟ. Κάναμε 20 βίντεο, αφιερωμένα στην επέτειο. Μεταφράστηκαν σε μερικές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης της ιαπωνικής. Το ενδιαφέρον για την εκκλησία απέκτησε νέες διαστάσεις μετά την ανεύρεση υπογραφών, για τις οποίες υποτίθεται πως είναι άγνωστων μέχρι τώρα ζωγράφων". 


Η Μαριάνα Χρήστοβα-Τρίφονοβα. Φωτογραφία: Αλμπένα Μπέζοφσκα

"Η εκκλησία της Μπογιάνας ανακαλύφθηκε για την επιστήμη ακόμη στα τέλη του 19ου αιώνα", αναφέρει η κα Χρίστοβα. "Ο πρώτος ερευνητής, που την επισκέπτεται και την αναφέρει στην εργασία του είναι ο Βίκτορ Γκριγκόροβιτς, Ρώσος επιστήμονας, που ταξίδεψε στα Βαλκάνια την περίοδο 1844-45. Αργότερα για την εκκλησία γράφουν και αρκετοί άλλοι επιστήμονες. Την πρώτη μονογραφία, η οποία είναι αρκετά λεπτομερής, γράφει ο Αντρέϊ Γκράμπαρ. Εκδίδεται το 1924 και ακόμη αποτελεί το βασικό έργο, στο οποίο βασίζονται οι αργότερες έρευνες. Τον Σεπτέμβριο 1979 στη σύνοδο της ΟΥΝΕΣΚΟ στην Αίγυπτο, η εκκλησία περιλήφθηκε στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της οργάνωσης".


Φωτογραφία: αρχείο

"Στην εκκλησία υπάρχουν δύο στρώματα τοιχογραφίας – από τον 12ο αιώνα και από το 1259, όταν τοιχογραφήθηκε το δεύτερο μέρος του ναού", συνεχίζει. "Υπήρχαν ξεχωριστά αποσπάσματα αργότερης αγιογραφίας – από τον 14ο και τον 17ο αιώνα. Μερικά απ' αυτά εκτίθενται στον ναό. Η τελική αναστήλωση των αγιογραφιών ολοκληρώθηκε το 2008. Οι μορφές, που μπορούμε να δούμε και που είναι πάνω από 240, είναι εξαιρετικά ρεαλιστικές. Κάθε άνθρωπος ή άγιος είναι απεικονισμένος ως ξεχωριστή προσωπικότητα με δικό της πνεύμα και συναισθήματα, που υπογραμμίζονται με την έκφραση των ματιών, μέσω των χειρονομιών. Π.χ. στη φρέσκα "Το θαύμα του Αγίου Νικολάου στη θάλασσα" υπάρχει και φόβος, και φρίκη και προσευχή, και απελπισία".


Φωτογραφία: BGNES
 

"Στον Άγιο Νικόλαο είναι αφιερωμένος ο κάτω όροφος, που αποτελούσε τον ναό του χωριού", δηλώνει η κα Χρήστοβα-Τρίφονοβα. "Εκεί έχουν εικονογραφηθεί 18 σκηνές της ζωής του, μερικές από τις οποίες συναντιούνται σπάνια στην εικονογραφία. Οι μοναδικές μορφές είναι τόσο πολλές, που δεν μπορούμε να τις αναφέρουμε όλες. Εδώ είναι το παλιότερο πορτραίτο του Αγίου Ιωάννη της Ρίλας, προστάτη του βουλγαρικού λαού, καθώς επίσης και η μόνη στον κόσμο, σύμφωνα με τον Αντρέϊ Γκράμπαρ, μορφή του Ιησού σαν εφήβου στη φρέσκα "Ιησούς ανάμεσα στους λογίους στον ναό". Ο πάνω όροφος, αφιερωμένος στον Άγιο Παντελεήμονα, ήταν οικογενειακό παρεκκλήσι των διοικητών του νομού Σόφιας εκείνης της εποχής".

© Φωτογραφία: Αλμπένα Μπέζοφσκα

Ίσως η γνωτότερη τοιχοιγραφία είναι του σεβαστοκράτορα Καλογιάν και της συζύγου του, Ντεσισλάβα, που είναι και κτήτορες του ναού

"Στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει όμορφο πάρκο. Το 1905 ο τσάρος Φερδινάνδος βάζει την αρχή εντυπωσιακής βοτανολογικής συλλογής, φυτεύοντας τρεις μεγάλες ουελλιγκτωνίες, καθώς και άλλα πολύτιμα φυτικά είδη. Στο πάρκο εκτίθενται πέτρινα κηροπήγια, που ανακαλύφθηκαν στο έδαφός του, μαρμάρινα στοιχεία από παλιά κτήρια. Εκεί βρίσκεται και ο τάφος της Ελεονόρας – της συζύγου του Φερδινάνδου. Η βασίλισσα ήταν ερωτευμένη μ αυτό το μέρος, καταλάβαινε πόσο πολύτιμες είναι οι αγιογραφίες και έκανε πολλά για την διατήρησή τους. Παραχώρησε χώρο για την οικοδόμηση νέας εκκλησίας και με τον τρόπο αυτό εμπόδισε την καταστροφή του μικρού ναού. Ενώ η βρύση στην αυλή χτίστηκε από γνωστό χρυσοχόο το 1882", είπε η Μαριάνα Χρήστοβα-Τρίφονοβα.  

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα