Το κάστρο Τσάρι μάλι γκράντ προστάτευε τα κοιτάσματα σίδερου κοντά στο Σάμοκοβ

Στον λόφο του Αγίου Σώστη, στους πρόποδες του οποίου κείται το χωριό Μπελτσίν με τα ιαματικά του λουτρά, κάποτε υψώνονταν επιβλητικό ρωμαϊκό κάστρο. Μπορούσε κανείς να το δει απ όλες τις πλευρές του πεδίου του Σάμοκοβ. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε μόνο στις παραδόσεις για κάποιο Τσάρι μάλι γκραντ, δηλαδή βασιλική μικρή πόλη, την τοποθεσία του οποίου οι αρχαιολόγοι δεν γνώριζαν καλά. Αλλά, όπως συχνά συμβαίνει, οι αρχαιοκάπηλοι πρώτοι βρήκαν τα ερείπια του ρωμαϊκού κάστρου.

«Μέχρι τότε όλος ο λόφος ήταν καλυμμένος με πυκνό απρόσιτο δάσος», λέει ο αρχαιολόγος Βεσελίν Χατζηάγγελοφ από το Ιστορικό μουσείο της κοντινής πόλης Σάμοκοφ. «’Ηρθαμε αμέσως μετά που μάθαμε, ότι οι αρχαιοκάπηλοι σκάβουν, είχαν τρυπώσει την γη σαν τυρί Ελβετίας».

Η θέα από το λόγο του αγίου Σώστη προς το πεδίου του Σάμοκοβ. Φωτογραφία: Μαρία Ντιμιτρόβα-Πισό

Το 2007 μόνο για έναν μήνα οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το νοτιοανατολικό πύργο του κάστρου. Γίνεται σαφές, ότι αποτελεί μέρος ρωμαϊκού κάστρου με 6 πύργους, ενώ το γενικό μήκος του τείχους είναι περίπου 400 μέτρα.

Άλλη ευχάριστη έκπληξη τους αναμένει κατά τις έρευνες γύρω από τον βωμό στον λόφο του Αγίου Σώστη. Αποτελεί κρίκο από ολόκληρο κομπολόι άγιων τόπων, που περικυκλώνουν το χωριό Μπελτσίν. Αυτοί οι βωμοί εμφανίζονται στην χώρα μας τον ύστερο Μεσαίωνα, τον 15-16 αιώνα, και συνήθως σημαδεύονται με πέτρινους σταυρούς. Η έκπληξη είναι, ότι σ’ αυτόν το λόφο οι ερευνητές βρίσκουν ίχνη από ναούς διάφορων εποχών, που συνηγορούν για 1.700 χρόνια χριστιανισμού.

Το νότιο τείχος. Φωτογραφία: Μαρία Ντιμιτρόβα-Πισό

«Ο πιο παλιός ναός είναι από τα τέλη του 3ου και τις αρχές του 4ου αιώνα», λέει ο αρχαιολόγος Βεσελίν Χατζηάγγελοφ. «Πάνω απ’ αυτόν χτίστηκε εκκλησία από τον 4το αιώνα. Ενώ αργότερα, λίγο πιο πέρα εμφανίσθηκε βασιλική στα τέλη του 5ου και τις αρχές του 6ου αιώνα. Μετά την καταστροφή της στα ερείπιά της χτίστηκε μεσαιωνική εκκλησία από τον 15ο αιώνα. Ενώ μετά στη θέση της εμφανίστηκε ο βωμός του Αγίου Σώστη, που λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή, έχουμε 17 αιώνες χριστιανσιμού. Η ιδέα μας είναι να επιβάλουμε αυτό το πολιτισμικό φαινόμενο σαν έμβλημα του κάστρου και γενικά της περιοχής του Μπελτσίν. Εδώ ο χριστιανισμός εμφανίστηκε νωρίς και επιβίωσε παρά τις διώξεις».

Αυτό το πολιτισμικό φαινόμενο θα παρουσιαστεί μέσω της αποκατάστασης των τεσσάρων ναών, που υπήρχαν εδώ.

«Κρίναμε, ότι είναι πιο σωστό να επιδείξουμε την διαφορετική χρονολογία των ναών μέσω της αποκατάστασης των ερειπίων σε διάφορα ύψη και όγκους. Πιο σαφής ως αρχιτεκτονική για μας ήταν η τελευταία, μεσαιωνική εκκλησία. Γι’ αυτό την αποκαθιστούμε εξολοκλήρου. Μετά παρουσιάζουμε τα ερείπια από τη βασιλική από τον 6ο αιώνα, όπου πριν έναν μήνα είχαμε πολύ ενδιαφέρον εύρημα – αποδείχθηκε, ότι το βόρειο παρεκκλήσι είναι βαπτιστήριο. Βρήκαμε μια μικρή πισίνα, όπου βυθίζονταν οι ειδωλολάτρες, για να γίνουν χριστιανοί. Τα τέλη του 5ου αιώνα είναι ακριβώς η περίοδος, όταν έγινε ο μαζικός εκχριστιανισμός του ντόπιου θρακικού πληθυσμού. Στο τέλος, σε μικρότερο ύψος αποκαθιστάμε τα ερείπια του παλιότερου ναού από τον 4ο αιώνα. Απ αυτόν έχει διατηρηθεί μόνο το βόρειο ήμισυ του κτιρίου. Βρέθηκαν επίσης ίχνη από ειδωλολατρικό ιερό άγνωστου θεού».

Φωτογραφία: Μαρία Ντιμιτρόβα-Πισό

Η μερική αποκατάσταση των τεσσάρων χριστιανικών ναών έχει σχεδόν ολοκληρωθεί: «Είχαμε την μοναδική τύχη να βρούμε δομές, που μας παρέχουν αρκετές πληροφορίες για το πώς χτίστηκε το κάστρο», αναφέρει ο Βεσελίν Χατζηάγγελοφ. «Γνωρίζουμε, ότι οι τελευταίοι δύο πύργοι του κάστρου ήταν με σκεπή, καλυμμένη με κεραμίδια. Το ξέρουμε, επειδή βρήκαμε την σκεπή, που είχε πέσει. Το καλύτερο ήταν, ότι κατά τον σεισμό τον 7ο αιώνα ο βόρειος τοίχος ενός από τους πύργους έπεσε (στην άνω φωτογραφία), τον βρήκαμε ολόκληρο και μάθαμε πώς ακριβώς είχε φτιαχτεί. Καταλάβαμε επίσης ότι ήταν τριών ορόφων. Όλα αυτά ήταν αιτία να ζητήσουμε μία ολική αποκατάσταση αυτών των δύο πύργων και των τειχών του κάστρου. Στους πύργους θα εξασφαλίσουμε έκταση για την έκθεση όλων των αντικειμένων, που βρέθηκαν στο κάστρο».

Για 5-6 μήνες στον λόφο του Αγίου Σώστη χτίστηκαν σχεδόν όλα τα τείχη του κάστρου. Εξολοκλήρου αποκαταστήθηκαν μόνο τα βόρεια τείχη με τους δύο πύργους με κεραμιδένια σκεπή, απ όπου μπορεί να δει κανείς το Μπελτσίν και το πεδίο του Σάμοκοβ. Στη γη κοντά τους έχει διατηρηθεί το πρωτότυπο μέρος της κατασκευής, για το οποίο προαναφέραμε, ότι έπεσε σε σεισμό.

Φωτογραφία: Μαρία Ντιμιτρόβα-Πισό

Δεν είναι ακόμη σαφές τι είδος κάστρου ήταν αυτό. Αλλά με την πρόοδο των ανασκαφών οι αρχαιολόγοι αρχίζουν να νομίζουν, ότι γίνεται λόγος για στρατιωτικό κάστρο. Ο αρχικός του προορισμός ήταν να φυλάσσει τα κοιτάσματα μεταλλεύματος στο πεδίο του Σάμοκοβ. Ύστερα, τον 6ο αιώνα, το κάστρο στέγαζε τον ντόπιο πληθυσμό από βαρβαρικές επιθέσεις. Αυτό βρίσκεται σε μέρος, όπου σταυρώνονται τρεις αρχαίοι δρόμοι, αναφέρει ο αρχαιολόγος.

«Μέχρι στιγμής στο πεδίο του Σάμοκοβ ανακάλυψα 8 παρόμοια κάστρα, που περικυκλώνουν όλο το πεδίο. Σκοπός τους ήταν να φυλάσσουν τα κοιτάσματα μεταλλεύματος στην περιοχή, που κάποτε ήταν στρατηγικής σημασίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι στην αποθήκη σιτηρών μέσα στο κάστρο βρήκαμε μετάλλευμα, που ήταν έτοιμο για εξαγωγές».

Τελεφερίκ θα μεταφέρει τους επισκέπτες από το χωριό στο λόφο. Φωτογραφία: Μαρία Ντιμιτρόβα-Πισό

Ποια τα πιο πολύτιμα ευρήματα από τις ανασκαφές; Ιδιαίτερα πλούσια και ενδιαφέρουσα είναι η συλλογή αρχαίων νομισμάτων.

«Έχουμε σχεδόν όλα τα νομίσματα από τον 4το μέχρι τον 6το αιώνα με τα σήματα όλων των αυτοκρατόρων, αναφέρει ο αρχαιολόγος. Αλλά τα βασικά αντικείμενα στην μελλοντική έκθεση θα είναι τα διάφορα είδη όπλων».

Πολυμεσική παρουσίαση του σχεδίου

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα

Διαδώστε

Το κάστρο Τσάρι μάλι γκράντ προστάτευε τα κοιτάσματα σίδερου κοντά στο Σάμοκοβ

Περισσότερα στην κατηγορία

Η ασκητική ομορφιά του ναού του «Αγ. Γεωργίου του Νικηφόρου» στο Κιουστεντίλ

Το Φρούριο του Ασέν – καταφύγιο για πολλούς λαούς

10 χρόνια Μουσειακό Κέντρο «Θρακική τέχνη στην Ανατολική Ροδόπη»