Тα μαλλιά, τα γένια και τα μουστάκια στη λαϊκή παράδοση

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Εδώ και μερικά χρόνια στις αγγλόφωνες χώρες ο μηνάς Νοέμβριος κηρύχθηκε ως μηνάς των μουστακιών με το χαρακτηριστικό όνομα Movember. Ανδρικές ομάδες και οργανώσεις στα κοινωνικά δίκτυα καλούν τους άνδρες να μη ξυρίζουν το άνω χείλος σ' αυτό το μήνα ως υποστήριξη σε θέματα προβλημάτων υγείας των ανδρών σε όλο τον κόσμο.

Κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου οι οργανώσεις αυτές ζητούν από τους άνδρες σε όλο τον κόσμο να αφήσουν μουστάκι ως ένδειξη υποστήριξης για την ευαισθητοποίηση σε θέματα υγείας των ανδρών, ειδικά για τις ασθένειες όπως είναι ο καρκίνος του προστάτη. Αυτός ο καρκίνος είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου των ανδρών, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, και στα αρχικά στάδια δεν παρουσιάζει συμπτώματα. Γι 'αυτό και ονομάζεται σιωπηλός δολοφόνος. Επομέως, μη χρησιμοποιήσετε το ξυραφάκι σας για το μήνα Νοέμβριο. Έτσι θα ξεφύγετε επίσης από τη πίεση στο χώρο της μόδας, τους κανόνες της κοινωνίας και τις απαιτήσεις φιλενάδων και γυναικών. Το μουστάκι και τα γένια συνεχίζουν να αποτελούν μέρος της ανδρικής ταυτότητας.

Όσον αφορά τις γυναίκες το ζήτημα για τα μαλλιά είναι ιδιαίτερης σημασίας γι' αυτές - να είναι μακριά ή κοντά, κατσαρά, βαμμένα ή φυσικά. Καυτή ξανθιά ή φλογερή καστανή να είναι μια γυναίκα; Ας δούμε τις παραδοσιακές αντιλήψεις του Βουλγάρου και της Βουλγάρας και ποια η θέση των μαλλιών των γενιών και του μουστακιού.

Όπως όλα στο βουλγαρικό φολκλόρ, τα μαλλιά τα γένια και το μουστάκι δεν αποτελούν μόνο μέρος του ανθρώπινου σώματος – είναι σημάδια που φέρουν μηνύματα και νόημα. Σύμφωνα με ένα θρύλο, όταν ο Θεός δημιούργησε τους πρώτους ανθρώπους, αυτοί καλύπτονταν με τρίχες, όπως τα ζώα, γι' αυτό δεν ντρεπόταν από την γύμνια τους.
Μετά το προπατορικό αμάρτημα και την αποκάλυψή του οι τρίχες έπεσαν από το σώμα των πρωτόπλαστων και έμειναν μόνο σε εκείνα τα σημεία που προσπάθησαν και κάλυψουν. Φοβισμένοι από την οργή του Θεού, έπεσαν στο έδαφος και κάλυψαν το κεφάλι τους, ενώ ο Αδάμ κάλυψε και το στόμα του, και γι' αυτό όλοι οι άνθρωποι έχουν μαλλιά, ενώ οι άνδρες γένια και μουστάκι.

Τα μαλλιά είναι ιδιαίτερης σημασίας για τους ανθρώπους. Ειδικά για τις κοπέλες και τις γυναίκες είναι σημάδι γυναικείας ομορφιάς και αξιοπρέπειας. Στα τραγούδια και τα παραμύθια συνήθως υμνούνται τα ξανθά μαλλιά τα οποία συγκρίνονται με μετάξι, ενώ αναφέρονται και τα σκούρα μαλλιά, μαύρα σαν πίσσα.

Η αλλαγή στο χτένισμα σημειώνει σπουδαίες στιγμές από την ζωή της γυναίκας. Η κοπέλα πλέκει τα μαλλιά της σε πλεξούδες. Όταν ετοιμάζεται για γάμο οι πλεξούδες φτιάχνονται με ειδικό τρόπο, διαφορετικός είναι και ο αριθμός των πλεξούδων στην κοπέλα και στην παντρεμένη γυναικά. Ως παράδειγμα τέτοιος είναι ο ρόλος της χένας στους ινδούς και τους μουσουλμάνους και χρησιμοποιείται για βαφή μαλλιών - η κόκκινη χένα για τις κοπέλες και η μαύρη για τις παντρεμένες.

Η γυναικά πρέπει πάντα να φτιάχνει τα μαλλιά της σε πλεξούδες, αλλά σε ειδικές περιπτώσεις τα μαλλιά ξεπλέκονται, ως παράδειγμα σε περίοδο πένθους μέχρι 40 μέρες μετά το θάνατο του συγγενή. Λυμένα έχουν τα μαλλιά τους οι μάγισσες, που κάνουν μαγείες. Τα μακριά λυμένα μαλλιά ξεχωρίζουν επίσης τα δαιμονικά πλάσματα, τις νεράιδες και τις αρρώστιες, συχνά την πανούκλα κι από κει η παροιμία "αχτένιστος σαν την πανούκλα".

Εάν η αξιοπρέπεια της γυναικάς είναι τα μαλλιά, στον άνδρα είναι το μουστάκι. Το να έχουν τα αγόρια γένια και μουστάκι δείχνει ότι μεγάλωσαν και έγιναν άνδρες . Ο άνθρωπος με μουστάκι σημαίνει όοτι είναι ενήλικος και ώριμος . Στα δημοτικά τραγούδια οι εργένηδες έχουν μαύρο μουστάκι, με το οποίο τραβούν το βλέμμα των κοριτσιών. Οι μεγάλοι ήρωες όπως ο Κραλί Μάρκο έχουν μεγάλο μουστάκι.

Σε αντίθεση με το μεγάλο μουστάκι, το γένι είναι σημάδι όχι μόνο ωριμότητας αλλά και σοφίας – χαρακτηριστικό για τους γέροντες, τους μοναχούς και τους αγίους. Γι' αυτό τα τελευταία χρόνια οι ηλικιωμένοι δεν δέχονται την μόδα σύμφωνα με την οποία οι νέοι έχουν γένια σαν τους γέροντες.

Το τελετουργικό ξύρισμα προετοιμάζει τον γαμπρό και για το γάμο, αλλά και τον πεθαμένο στο τελευταίο του ταξίδι στον κόσμο των προγόνων. Οι έμποροι και σήμερα τα χρήματα από το πρώτο κέρδος τα τρίβουν στο μούσι τους (σήμερα και στο πηγούνι, όταν δεν έχουν γένια) για να πολλαπλασιάσουν σαν τις τρίχες.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Διαδώστε

Тα μαλλιά, τα γένια και τα μουστάκια στη λαϊκή παράδοση

Περισσότερα στην κατηγορία

Λαογραφική συνάντηση στο Ντόμπριτς για την Παγκόσμια Ημέρα Ανεκτικότητας

Αλέα των παραδοσιακών επαγγελμάτων στο Ντόμπριτς

Αυστραλοί παντρεύτηκαν στο Βίσοβγκραντ