Συμπληρώνονται 135 χρόνια από την Απελευθέρωση της Βουλγαρίας από την 5 αιώνων οθωμανική σκλαβιά. Στις 3 Μαρτίου, την Εθνική μας γιορτή, πριν 135 χρόνια στο Άγιο Στέφανο κοντά στην Κωνσταντινούπολη υπογράφεται συνθήκη, που θέτει το τέλος του Ρωσικοτουρκικού πολέμου το 1877-1878 και δημιουργεί προϋποθέσεις για την ίδρυση του βουλγαρικού κράτους.

Αυτή η μέρα έρχεται μετά από ολόκληρο αιώνα εθνικής αναγέννησης και απελευθερωτικών αγώνων. Η απελευθέρωση γίνεται δυνατή στα συμφραζόμενα της κατά σειρά κρίσης στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το καλοκαίρι 1875 ξεσπά η εξέγερση στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Οι επαναστάτες φθάνουν στο συμπέρασμα, ότι αυτή είναι μια ευκαιρία και για τη Βουλγαρία, ότι υπάρχουν προϋποθέσεις για εξέγεραση και στα εδάφη εμάς. Ιδού τι λέει σε συνέντευξη για την Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο καθηγητής Ηλία Τόντεφ, διευθυντής του Ινστιτούτου ιστορικών ερευνών της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών.

"Οι ίδιοι κρίνουν, ότι το Βουλγαρικό ζήτημα μπορεί να λυθεί μόνο με εξέγερση και οι Βούλγαροι μπορούν να αποκαταστήσουν το κράτος τους", αναφέρει ο καθ. Ηλία Τόντεφ. "Σύμφωνα μ' αυτήν την απόφαση, από το καλοκαίρι 1875 πρώτα οργανώνεται εξέγερση στη Σταρα Ζαγκόρα τον Σεπτέμβριο. Η εξέγερση αυτή δεν είναι καλά οργανωμένη και μετά την αποτυχία της οι Βούλγαροι επαναστάτες αρχίζουν να προετοιμάζουν νέα εξέγερση την άνοιξη 1876. Η Εξέγερση του Απρίλη είναι σημαντικά μεγαλύτερου μεγέθους. Παρά το γεγονός, ότι καταπνίγεται, παίζει τον μεγάλο της ρόλο".


"Βούλγαροι επαναστάτες του 1876", πίνακας του ζωγράφου Β. Αντόνοφ

Η Εξέγερση του Απρίλη καταπνίγεται με μεγάλη ωμότητα, ενώ για τα θύματα της βουλγαρικής υπόθεσης μιλάνε προσωπικότητες σαν τον Γιουγκό, τον Ντοστογιέβσκι, τον Τουργκένεφ, τον Γκαριμπάλντι. Ο ευρωπαϊκός Τύπος είναι γεμάτος δημοσιεύματα σ' αυτό το θέμα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναγκάζονται να καταλάβουν κάποια θέση και έτσι αρχίζει ο Ρωσικοτουρκικός, απελευθερωτικός για τη Βουλγαρία, πόλεμος. Η στάση τους απέναντι στην πολεμική επίλυση του ζητήματος, όμως, δεν είναι μονοσήμαντη.

"Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η θέση της Μεγάλης Βρετανίας", συνεχίζει ο Ηλία Τόντεφ. "Η συντηρητική κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Ντισραέλι κατηγορηματικά αντιτάσσεται στον πόλεμο της Ρωσίας στα Βαλκάνια. Μετά την σκληρή καταστολή της Εξέγερσης του Απρίλη, οι Βρετανοί οι φιλελεύθεροι αντιτάσσονται στην πολιτική του Ντισραέλι, που ευνοεί την Τουρκία. Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνεται ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - ο αγγλικός συντηρητισμός".

Όσον αφορά την Ρωσία, στην κοινωνία επικρατούν δύο απόψεις. Οι αντίπαλοι του πολέμου δεν θέλουν η Ρωσία να συμμετέχει σε πόλεμο τη στιγμή, όταν αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Πολύ πιο έντονες, όμως, είναι οι διαθέσεις των σλαβόφιλων προς όφελος του απελευθερωτικού πολέμου. "Ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Β' είναι ευαίσθητος άνθρωπος, γνωρίζει και αγαπά τους Βούλγαρους, ενδιαφέρεται για την ιστορία τους", αναφέρει ο καθηγητής Τόντεφ.

Στα τέλη του 1876 και τις αρχές του 1877 στην Κωνσταντινούπολη διεξάγεται συνδιάσκεψη των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων, αφιερωμένη στην Ανατολική κρίση. Αλλά η οθωμανική κυβέρνηση αρνείται να εκπληρώσει τις αποφάσεις της για εδαφικές αλλαγές και την ίδρυση αυτόνομων περιοχών.

Τον Μάρτιο στην βρετανική πρωτεύουσα υπογράφεται το λεγόμενο Πρωτόκολλο του Λονδίνου – τελευταία διπλωματική προσπάθεια επίδρασης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και αυτή η προσπάθεια είναι αποτυχημένη. Έτσι η Ρωσία λαμβάνει άδεια δράσης και ο τσάρος Αλέξανδρος Β' με μανιφέστο ανακηρύττει πόλεμο τον Απρίλιο 1877. Στην πορεία του υπάρχουν πολλά δραματικά σημεία και εκδηλώνεται μαζικός ηρωισμός στις μάχες στη Στάρα Ζαγκόρα, την κορυφή Σίπκα, την πόλη Πλέβεν.


"Στρατεύματα στον Αίμου" του ζωγράφου Τσβιάτκο Ντότσεφ

"Σε τελευταία ανάλυση η Ρωσία κερδίζει λαμπρή νίκη στο πεδίο μάχης. Το Πλέβεν καταλαμβάνεται, ακολουθεί η διέλευση του Αίμου σε σκληρές χειμερινές συνθήκες – μια υπέροχη επιχείρηση", εξηγεί ο ιστορικός. Τις επόμενες μάχες επίσης κέρδισε ο ρωσικός στρατός.

Οι Βούλγαροι συμμετέχουν δραστήρια στην απελευθέρωσή τους – με τμήματα εθνοφρουράς στη σύνθεση του ρωσικού στρατού, με πολυάριθμες τσέτες στο όπισθεν του αντιπάλου, με ανίχνευση, με μέσα και ιατρική βοήθεια. Ο πληθυσμός μαζικά βοηθά με τροφές και στέγη.

Όταν γίνεται σαφές, ότι η Ρωσία σχεδόν έχει νικήσει την Τουρκία, ότι μπορεί να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη, ξυπνούν παλιοί φόβοι – ότι μπορεί να παραβιαστεί η ευρωπαϊκή ισορροπία.

"Η Μεγάλη Βρετανία βάζει τον στόλο της στη Μαρμαρά θάλασσα και απειλεί, ότι εάν οι Ρώσοι κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη, θα κηρύξει πόλεμο στη Ρωσία. Αυτή η απειλή αναγκάζει την Ρωσία να συνάψει την Ειρηνική συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που δεν είναι οριστική", εξηγεί ο καθηγητής Ηλία Τόντεφ.  

Έτσι οδηγούμαστε στο Συνέδριο του Βερολίνου των Μεγάλων Δυνάμεων, στο οποίο η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου υποβάλλεται σε σκληρή διόρθωση. Από την Βόρεια Βουλγαρία και την περιοχή της Σόφιας ιδρύεται το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας. Το έδαφος, που βρίσκεται νότια από τον Αίμο γίνεται Ανατολική Ρουμελία, αυτόνομη περιοχή στα όρια όμως της Οθωμανική Αυτοκρατορία. Άλλα εδάφη επιστρέφονται στον σουλτάνο.

Στη συνέχεια η ένωση των Βούλγαρων σε ένα κράτος μετατρέπεται σε εθνικό ιδανικό. Επτά χρόνια μετά τον Ρωσικοτουρκικό πόλεμο γίνεται η Ένωση της Βόρειας και Νότιας Βουλγαρίας. Τον επόμενο αιώνα η χώρα μας λαμβάνει μέρος σε μερικούς πολέμους στο όνομα αυτού του ιδανικού. Ένα χρόνο μετά την τελική απελευθέρωση των Βούλγαρων η χώρα μας έχει Βουλή και δημοκρατικό σύνταγμα, αρχίζει η διαμόρφωση της διοίκησης στην πρωτεύουσα και την χώρα. Κατασκευάζονται εργοστάσια, οδικές αρτηρίες και σιδηροδρομικές γραμμές, εκσυγχρονίζεται η αγροτική οικονομία, δημιουργούνται συνθήκες για την εμφάνιση εκπαιδευτικών και πολιτιστικών θεσμών ευρωπαϊκού τύπου.

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα