Τον Δεκέμβριο συμπληρώνονται 70 χρόνια από το κατόρθωμα του Βουλγάρου αεροπόρου Ντιμίταρ Σπισαρέφσκι στις εναέριες μάχες πάνω από τη Σόφια κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το όνομά του συνδέεται με τα λίγο πολύ ξεχασμένα δραματικά γεγονότα του 1943, όταν οι δονήσεις της παγκόσμιας γεωπολιτικής οδηγούν σε δύσκολες δοκιμασίες για την πρωτεύουσα και άλλους βουλγαρικούς οικισμούς.

Την 1η Αυγούστου του 1943 μια μεραρχία βομβαρδιστικών αεροσκαφών των ΗΠΑ πραγματοποιεί μεγάλη επιχείρηση κατά του Πλοέστι – κέντρο της ρουμανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας. Η επιχείρηση είναι αποτυχημένη και υφίσταται μεγάλες ζημιές – η μεραρχία χάνει τα μισά αεροσκάφη της. Έξι από τα αεροπλάνα ρίχνει η Πολεμική Αεροπορία της Βουλγαρίας κατά την επιστροφή τους πάνω από τον βουλγαρικό εναέριο χώρο. Πρόκειται για την πρώτη εναέρια μάχη στη χώρα μας κατά τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Λόγω της συμμετοχής Βουλγάρων αεροπόρων στις μάχες στρατηγικής σημασίας, οι σύμμαχοι αρχίζουν αντεπιθέσεις στη Σόφια. Απειλείται η ζωή του άμαχου πληθυσμού. Ένας από τους ήρωες στις εναέριες συμπλοκές είναι ο Ντιμίταρ Σπισαρέφσκι. Στις 20 Δεκεμβρίου ο Σπισαρέφσκι ρίχνει δύο αμερικανικά βομβαρδιστικά, αλλά χάνει τη ζωή του στην εναέρια μάχη.

Την παραμονή της γιορτής της Βουλγαρικής Αεροπορίας, 16η Οκτωβρίου, στον Οίκο του Κινηματογράφου παρουσιάστηκε η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ "Εις αναζήτηση του Σπισαρέφσκι" της καταξιωμένης Βουλγάρας σκηνοθέτριας Αντέλα Πέεβα. Τα ντοκιμαντέρ της είναι κάτοχοι πολλών βραβείων στη Βουλγαρία και το εξωτερικό. Φτάνει να αναφέρουμε τα έργα της "Τίνος είναι αυτό το τραγούδι", "Διαζύγιο αλά αλβανικά" και "Ο δήμαρχος".

Για πρώτη φορά ακούει το όνομα του Σπισαρέφσκι από τον καθηγητή Κουκ στη Νέα Ορλεάνη, στο Πανεπιστήμιο Loyola, όπου προσκλήθηκε. Ο ιστορικός ασχολείται με τις βουλγαροαμερικανικές σχέσεις κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη λέει την ιστορία του Βουλγάρου αεροπόρου.


Η Αντέλα Πέεβα. Φωτογραφία: BGNES

Όμορφο, αθλητικό, αγαπημένο των γυναικών, θρασύ, ατίθασο, με έντονο αίσθημα δικαιοσύνης – έτσι θυμούνται τον Ντιμίταρ Σπισαρέφσκι.
"Το έργο προσπαθεί να βρει την απάντηση τι ακριβώς είναι αυτό το μικρό θαύμα, αυτή η γοητεία, αυτός ο μύθος γύρω από τον ανθυπολοχαγό Σπισαρέφσκι", λέει η σκηνοθέτρια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι δεν είναι πολύ δημοφιλής σε όλη τη Βουλγαρία. Υπάρχουν όμως και πολλοί άνθρωποι που τώρα εκτιμούν το κατόρθωμά του".

Το ντοκιμαντέρ αυτό, σαν τα προηγούμενα, αποκαλύπτει τον τρόπο, με τον οποίο εργάζεται η Αντέλα Πέεβα - εμπεριστατωμένη έρευνα πάνω στο θέμα και παρουσίαση των διαφορετικών οπτικών γονιών. Το έργο μας συναντά τόσο με ηλικιωμένους ανθρώπους που γνώρισαν τον Σπισαρέφσκι, όσο με αεροπόρους, με νέους ανθρώπους, εκπροσώπους πατριωτικών σχηματισμών κ.λπ. Έτσι, συγκρίνοντας τις αξίες του παρελθόντος και της σήμερα, σε αναζήτηση του Σπισαρέφσκι, του ηρωισμού και της αξιοπρέπειας, ίσως να βρούμε αυτές τις εθνικές ιδέες, γύρω από τις οποίες να ενωθούμε.

"Επειδή τα προγράμματά σας προσανατολίζονται στους ακροατές στο εξωτερικό, θα ήθελα πρώτα να αναφέρω κάτι που με εντυπωσίασε πολύ – η στάση των ανθρώπων που μένουν στο εξωτερικό – μετανάστες από την κομμουνιστική περίοδο, καθώς και νεότεροι μετανάστες", συνεχίζει η Αντέλα Πέεβα. "Για παράδειγμα, σε ένα φόρουμ για τον Ντιμίταρ Σπισαρέφσκι, βρήκα μια οικογένεια, τη Ράντκα και τον Αντρέι Γιάκιμοβι, μετανάστες στον Καναδά από πολλά χρόνια. Εντυπωσιάστηκα πολύ από τη στάση, ιδιαίτερα της Ράντκα, απέναντι στον Ντιμίταρ Σπισαρέφσκι και τους βομβαρδισμούς. Κατά τη γνώμη της, ο Σπισαρέφσκι ήταν ο άνθρωπος που ίσως να έσωσε τη ζωή της. Τότε εκείνη ήταν παιδί".

Η Αντέλα Πέεβα ευχαριστεί για τη βοήθεια των ανθρώπων σαν την οικογένεια Γιάκιμοβι, τη Ράντοστ Ράτσεβα, τον Γκεόργκι Γκρόζεφ και τη Μίρα Παούνοβα από την Αυστραλία, τον Ολλανδό Πάτρικ Λόους, που υποστήριξαν χρηματικά το ντοκιμαντέρ. "Θα ήθελα να εκφράσω τη μεγάλη ευγνωμοσύνη μου στους ανθρώπους αυτούς από το εξωτερικό, που παίρνουν κατάκαρδα αυτό που κάνουμε εμείς στη Βουλγαρία", είπε η σκηνοθέτιδα. 

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα