Αν στη Βουλγαρία ρωτήσουν ποιός είναι ο ξένος δημοσιογράφος με τη μεγαλύτερη συμβολή για τη χώρα μας, σίγουρα στην πρώτη θέση θα βρίσκεται το όνομα του Аμερικανού Γιανουάριους Μακγκάχαν, тου οποίου η καριέρα βρίθει αποστολών στα πιο επικίνδυνα μέρη του κόσμου, καλύπτοντας τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο, την Κομούνα του Παρισιού, την εκστρατεία του Ρώσου στρατηγού Μιχαήλ Σκόμπελεφ στη Κεντρική Ασία, την βρετανική πολική εκστρατεία Πανδώρα και άλλα γεγονότα. Για εμάς τους Βουλγάρους έχει κερδίσει την αθανασία με τις ανταποκρίσεις του για την Επανάσταση του Απρίλη 1876 και του ρωσο-τουρκικού, απελευθερωτικού για την Βουλγαρία, πολέμου (1877-1878).

Το 1876 η λονδρέζικη εφημερίδα Daily News στέλνει τον Μακγκάχαν στην Βουλγαρία μετά την αιματηρή καταστολή της επανάστασης. Με τα ρεπορτάζ του ο ανταποκριτής καταφέρνει να επηρεάσει την κοινή γνώμη στη Μεγάλη Βρετανία, της οποίας η επίσημη πολιτική θέλει να διατηρήσει την ολότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να κρατηθεί η Ρωσία μακριά από τα Δαρδανέλια. Μαζί με τον Αμερικανό γενικό πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη Γιουτζίν Σκάλερ και τον Ρώσο διπλωμάτη πρίγκιπα Αλεξέι Τσερετέλι επισκέπτονται τις επαναστατημένες περιοχές, αποκαλύπτοντας συγκλονιστικές εικόνες από τα σημεία όπου πραγματοποιούνται οι μεγαλύτερες θηριωδίες, όπως το Μπατάκ.

"Η σφαγή του Μπατάκ" του ζωγράφου Αντόνι Πιοτρόφσκι

Ο δημοσιογράφος με θάρρος μπαίνει σε λογομαχία με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Ντισραέλι και βρίσκει σύμμαχο στο πρόσωπο του αρχηγού των Φιλελεύθερων Γουίλιαμ Γκλάντστοουν που εκδίδει ένα φυλλάδιο για τις "Βουλγάρικες φρίκες και το Ανατολικό Ζήτημα" με αποτέλεσμα να διοργανωθούν εκατοντάδες διαδηλώσεις προς υπεράσπιση των Βουλγάρων.

Ο Μακγκάχαν κερδίζει τις καρδιές όχι μόνο με το θάρρος του, αλλά και με την ικανότητά του να γράφει – όχι μόνο για τα τρομακτικά πράγματα αλλά και για την πρόοδο – για τους τεχνίτες, τους εμπόρους και για την εκπαίδευση. Στα άρθρα του ο δημοσιογράφος εκθειάζει τους Βούλγαρους δασκάλους και την φιλομάθεια των παιδιών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην δασκάλα Ράινα Ποπγκεοργκίεβα που μένει στην ιστορία με το όνομα Ράινα Πριγκίπισσα – η γυναίκα που κέντησε τη σημαία της επανάστασης του Παναγκιούριστε και ίππευε το ίδιο καλά με τους άντρες. Χάρη στα κείμενά του οι ξένοι πρέσβεις στο Πλόβντιφ καταφέρνουν να την ελευθερώσουν, όταν την πιάνουν οι Τούρκοι και την φυγαδεύουν στη Ρωσία.

Μνημείο του Μακγκάχαν στην πόλη Ελένα

Όταν αρχίζει ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος, ο Μακγκάχαν καλύπτει τη άνιση μάχη στην κορυφή Σίπκα, όταν οι Βούλγαροι που δεν έχουν πια πυρομαχικά αμύνονται με τα νεκρά κορμιά των συντρόφων τους. Η Σίπκα περιγράφεται σαν τις "βουλγάρικες Θερμοπύλες" και μετά ο κόσμος συγκινείται από την πολιορκία του Πλέβεν. Ο Μακγκάχαν συνοδεύει το βουλγάρικο στρατό που με στρατηγό τον Σκόμπελεφ περνάει τον χιονισμένο Αίμο και είναι παρόν στην υπογραφή της συνθήκης του Σαν Στεφάνο.

O τάφος του δημοσιογράφου στο New Lexington

Ο αποκαλούμενος από τους Βούλγαρους "ελευθερωτής της Βουλγαρίας" ο Γιανουάριους Μακγκάχαν πεθαίνει στα 34 του χρόνια, στις 9 Ιουνίου του 1878, από τύφο στην Κωνσταντινούπολη και τα λείψανά του μεταφέρονται στην γενέτειρά του, το Νέο Λέξινγκτον.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου