Η γιορτή Μπάμπα Μάρτα (γιαγιά Μάρτα, γνωστή στην Ελλάδα ως Μάρτης και Μαρτιά) είναι μια από τις πιο όμορφες ανοιξιάτικες γιορτές. Την πρώτη Μαρτίου όλη η Βουλγαρία είναι στολισμένη σε άσπρο και κόκκινο. Μικροί και μεγάλοι φορούν φυλαχτά φτιαγμένα από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Θαρρείς ο ήλιος λάμπει φωτεινός, η μέρα μεγαλώνει, οι άνθρωποι χαμογελούν περισσότερα. Ο χειμώνας αποχωρεί, η άνοιξη προχωρά, γεννιέται η ελπίδα για υγεία, τύχη.

Ζούσε κάποτε μια Μπάμπα Μάρτα μακριά στο βουνό
Έβλεπε και άκουγε όλα που συμβαίνουν στη γη. Όταν χαμογελούσε, ο ήλιος έλαμπε σαν χρυσό, τα πουλιά κελαηδούσαν, πρασίνισε ο κόσμος. Εάν ήταν θυμωμένη, σκοτεινά σύννεφα εμφανιζόταν πάνω από τα βουνά, ισχυρές βροχές, καταιγίδες, χιονοπτώσεις και θυελλώδεις άνεμοι προκαλούσαν ζημιές στα δάση, το κρύο χτυπούσε την γη και σωπαίνουν τα πουλιά. Να γιατί από παλιούς καιρούς οι Βούλγαροι στόλιζαν με στριμμενη άσπρη και κόκκινη κλωστή τα παιδιά και τις κοπέλες, τα πρόβατα και τις αγελάδες, τα οπορωφόρα δέντρα για να καταφέρουν να κατευνάσει την θυμωμένη γριά. Οι κόκκινες κλωστές μπροστά σε κάθε σπίτι προστάτευαν από τους κακούς και τις αρρώστιες, ενώ η Μπάμπα Μάρτα χαμογελούσε και ο ήλιος έλαμπε. Γι' αυτό κατά παράδοση την πρώτη Μαρτίου χαρίζουμε μαρτενιίσες ασπροκόκκινα φυλαχτά που φέρουν το όνομα του μήνα Μάρτη.

Γιατί ασπροκόκκινες κλωστές;
Η "μαρτενίτσα", το στολίδι από άσπρες και κόκκινες κλωστές, κατασκευάζονται, τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων. Τα χρώματα της μαρτενίτσα μεταφέρουν τον συμβολισμό και την μαγεία των αρχαίων χρόνων – η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την δύναμη, το αίμα, τον ήλιο και την ζεστασιά, ενώ η άσπρη είναι σύμβολο της καλής αρχής και του φωτός. Η παράδοση είναι κατηγορηματική όταν δούμε τον πρώτο πελαργό βγάζουμε την μαρτενιτσα και την τοποθετούμε κάτω από μεγάλη πέτρα.

Φωτογραφία: ΒΤΑ

Η Βουλγαρία – μια μεγάλη μαρτενίτσα
Σήμερα η μάρτενιτσα είναι σύμβολο της αγάπης, της υγείας και μακροζωίας. Πολλοί Βούλγαροι μόνοι τους κατασκευάζουν τις μαρτενίτσες. Οι παραδοσιακές είναι από μαλλί, αλλά με τη φαντασία του ο Βούλγαρος περιπλέκει με πράσινα, ροζ και μπλε νήματα, ενώ οι καρφίτσες με γνωστές από τα παραμύθια και τις κινηματογραφικές ταινίες ήρωες δεμένες με ασπροκόκκινες κλωστές, χαροποιούν περισσότερα τα παιδιά. Πιο δημοφιλείς είναι τα χειροποίητα πλεκτά βραχιόλια, μαρτενίτσα για το λαιμό, αλλά και ακόμα διάφορες καρφίτσες, σκουλαρίκια με χρυσό ή ασημένιο κέρμα ή με μπλε χάντρες. Εάν δεν δούμε μέχρι την 25η Μαρτίου (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου) τον πελαργό για να βγάλουμε την μαρτενίσα, την αφήνουμε σε οπωροφόρο δέντρο. Έτσι τον Μάρτη όλη η Βουλγαρία είναι στολισμένη με μάρτενιτσες.

Θρύλοι 1300 χρονών
Οι θρύλοι για την προέλευση της μαρτενίτσα είναι συνδεδεμένοι με τους Πρωτοβουλγαρους και με τους ιδρυτές του βουλγαρικού κράτους και τον Βούλγαρο ηγεμόνα χάνο Ασπαρούχ. Ένα απ' αυτούς μας γυρίζει 1300 χρονιά πίσω, όταν ο Ασπαρούχ φθάνει στα εδάφη μας και αποφασίζει να εγκατασταθεί στην παραδεισένια γη. Συνδέεται και με το όνομα της όμορφης αδελφής του, Χούμπα, η οποία έστειλε γεράκι με δεμένη άσπρη κλωστή στο πόδι του για να προειδοποιήσει για τον ερχομό της. Αλλά το αίμα από πληγή του πτηνού χρωμάτισε την κλωστή και έτσι η ασπροκόκκινη κλωστή εμφανίσθηκε τότε , όταν ιδρύθηκε το βουλγαρικό κράτος – τον Μάρτη του 681. Ονόμασαν τις κλωστές μάρτενιτσα η οποία ενώνει τους Βούλγαρους στον κόσμο – μια ανάμνηση από τη πατρίδα.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα