Στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ου αιώνα η πόλη Γκάμπροβο στη Βορειοκεντρική Βουλγαρία αναπτύσσεται ως то κορυφαίο βιομηχανικό κέντρο της Βουλγαρίας. Τα πολυάριθμα εργοστάσια και τα ποιοτικά προϊόντα της κερδίζουν το όνομα "το βουλγαρικό Μάντσεστερ". Ένας  από τους "υπαιτίους" για τη δόξα της πόλης είναι ο Ιβάν Χατζιμπέροφ, εκφραστής της προσπάθειας των κατοίκων του Γκάμπροβο για εκσυγχρονισμό της παραγωγής και εισαγωγή των ευρωπαϊκών βιομηχανικών προτύπων.

Στη δύσκολη βουλγαρική πραγματικότητα, χωρίς την ύπαρξη έτοιμων κεφαλαίων, ο Ιβάν Χατζιμπέροφ διανύει τον δρόμο από έμπορο και παραγωγό αλευριού μέχρι ηγετικό Βούλγαρο εργοστασιάρχη μάλλινων υφασμάτων και πρωτοπόρο στη βουλγαρική ηλεκτροπαραγωγή για βιομηχανικούς σκοπούς . Ο Χατζιμπέροφ γεννήθηκε το 1858 σε πλούσια οικογένεια στο Γκάμπροβο. Ο πατέρας του ήταν παραγωγός αλευριού και ασχολούταν με εμπόριο και μεταφορά εμπορευμάτων. Ήταν ιδιοκτήτης μικρού νερόμυλου στην όχθη του ποταμού Γιάντρα. Γύρω από το νερόμυλο, χρόνια αργότερα, χτίστηκε ένα από τα μεγάλα εργοστάσια του Γκάμπροβο - το εργοστάσιο του γιού του.
"Ο Ιβάν Χατζιμπέροφ αφήνει ίχνος στην αναπτυσσόμενη τότε βουλγαρική βιομηχανία", λέει για τον βιομήχανο ο έφορος του Περιφερειακού Ιστορικού Μουσείου του Γκάμπροβο, Ντομπρομίρ Τάρνοφσκι.

"Ο Χατζιμπέροφ αρχίζει από το μηδέν και η πρώτη αυτοτελής δραστηριότητά  του είναι η εισαγωγή καπνού από τη Νότια Βουλγαρία. Η επιχείρησή του αποδεικνύεται πολύ κερδοφόρα και του εξασφαλίζει αρχικά κεφάλαια για τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής μονάδας του πατέρα του. Κατασκευάζει υδροκίνητο μύλο ισχύος 30 ίππων. Ο Ιβάν Χατζιμπέροφ όμως δε σταματά ως εδώ και εξακολουθεί να αναζητά νέες και νέες προκλήσεις για την επέκταση της επιχείρησής του. Έτσι αναχωρεί το 1901 για τη Γερμανία, όπου αγοράζει 5 υφαντικούς αργαλειούς και μια ηλεκτρική γεννήτρια με μερικούς λαμπτήρες. Η γεννήτρια που κινείται από το νερό του πατρικού μύλου του, ανάβει στο Γκάμπροβο ηλεκτρικό φως. Χάρη στους αργαλειούς που έχει αγοράσει, θέτει τα θεμέλια εργοστασίου λεπτών μάλλινων υφασμάτων με νήμα από την Ευρώπη".

Ο Χατζιμπέροφ παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όλους τους νεοτερισμούς στην ενέργεια και την παραγωγή. Αποφασίζει να κατασκευάσει σταθμό ηλεκτροπαραγωγής. Για την εποχή εκείνη αυτή η ιδέα, ιδιαίτερα στις συνθήκες μιας επαρχιακής πόλης, ακούγεται μη πραγματοποιήσιμη και αρκετά περίεργη στους συγχρόνους του. Παρά το γεγονός αυτό, ο ηλεκτρικός σταθμός ολοκληρώνεται το 1906. Ο Χατζιμπέροφ καλεί και έναν ζωγράφο να ζωγραφίσει το κτήριο. Στην ανατολική πλευρά του απεικονίζεται η γήινη σφαίρα με μια κοπέλα που χορεύει πάνω της – σύμβολο του ηλεκτρισμού που κατακτά τον κόσμο, και κάτω από τη σφαίρα – ο βουλγαρικός χορός των χτιστών του σταθμού, που σέρνει ο ίδιος ο Χατζιμπέροφ. 

"Αυτός ο χορός είναι μια από τις περίεργες λεπτομέρειες, που συνοδεύον την κατασκευή της εγκατάστασης. Για να χτιστεί ο σταθμός, έπρεπε να σκαφτεί μια εξαιρετικά δύσκολη τοποθεσία. Για να υποστηρίξει τους εργάτες στη δύσκολη αυτή προσπάθειά τους, ο ιδιοκτήτης κάλεσε γνωστό ντόπιο γκαϊντατζή που να τους παίξει ενώ δουλεύουν και η εργάσιμη μέρα τελείωνε με παραδοσιακό βουλγαρικό χορό. Ο Ιβάν Χατζιμπέροφ επιβεβαιώνει τη σημασία του χορού και όλης της εγκατάστασης  με τα λόγια που όχι εκείνος, αλλά ο γκαϊντατζής Νεντιάλκο έχτισε τον σταθμό".

Το υφαντουργείο του Ιβάν Χατζιμπέροφ

Ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής είναι ο πρώτος εντελώς βουλγαρικός υδροηλεκτρικός σταθμός που κατασκευάστηκε για βιομηχανικούς σκοπούς μόνο με βουλγαρικά κεφάλαια. Το κόστος του είναι 300 χιλιάδων χρυσών λέβα. Επεκτείνοντας τη λειτουργία του μετά το 1910, ο σταθμός του Χατζιμπέροφ εξασφαλίζει ηλεκτρικό ρεύμα και για ένα μέρος του Γκάμπροβο, που είναι η πρώτη βουλγαρική επαρχιακή πόλη με τέτοιο φωτισμό.

Πολλά είναι τα πρόσωπα αυτού του βιομηχάνου του Γκάμπροβο, ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του κάνει ασταμάτητες προσπάθειες για προσχώρηση των Βουλγάρων στις σύγχρονες ευρωπαϊκές τάσεις ανάπτυξης, όχι μόνο στη βιομηχανία, αλλά και στην καθημερινή ζωή. Έτσι γεννιέται το μοναδικό βιομηχανικό συγκρότημα του Ιβάν Χατζιμπέροφ, το οποίο εκτός από τους παραδοσιακούς παραγωγικούς χώρους, περιλαμβάνει και σπίτια για τους εργάτες. Η γύρω περιοχή περιλαμβάνει αγγλικό πάρκο, ζωολογικό κήπο, κήπο με οπορωφόρα. Κατασκευάζεται και γήπεδο τένις. Για τους εργάτες και τα παιδιά τους ο Χατζιμπέροφ χτίζει το πρώτο στη χώρα μας ιδιωτικό σχολείο, στο οποίο διδάσκουν επαγγελματίες καθηγητές. Δημιουργεί και αίθουσα ανάγνωσης και παραστάσεων.

Το σπίτι του επιχειρηματία

"Σαν τους περισσότερους βιομηχάνους από το Γκάμπροβο, ο κ. Χατζιμπέροφ είναι γενναιόδωρος δωρητής", λέει ο κ Τάρνοφσκι. "Είναι ένας από τους ιδρυτές και ο πρώτος δωρητής του κτηρίου της Βιβλιοθήκης στην πόλη. Ο Ιβάν Χατζιμπέροφ είναι και ανάμεσα στους ιδρυτές της Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης στο Γκάμπροβο – μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια για άμεση δανειοδότηση της ντόπιας βιομηχανίας. Είναι και μεγάλος πατριώτης, συμμετέχει στη βουλγαρική εθνοφρουρά κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Απελευθερωτικού Πολέμου του 1878 και αργότερα στον Σερβοβουλγαρικό Πόλεμο.»

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα