Στις 15 Σεπτεμβρίου του 1946 η βασίλισσα Ιωάννα, μετά το θάνατο του Βούλγαρου μονάρχη και συζύγου της Βόριδος Γ', δέχεται δεύτερο χτύπημα. Με δημοψήφισμα καταργείται η μοναρχία στη Βουλγαρία και στη χώρα κηρύσσεται Δημοκρατία.

Η βασίλισσα λαμβάνει τελεσίγραφο από την κυβέρνηση την επόμενη μέρα να εγκαταλείψει για πάντα την επικράτεια της χώρας μαζί με τα ανήλικα παιδιά της – τον διετή βασιλιά Συμεών Β' και την δεκατριάχρονη κόρη της, πριγκίπισσα Μαρία-Λουίζα.

Στο δημοψήφισμα, το 95% των Βουλγάρων ψηφίζουν κατά της μοναρχίας. Με παρόμοια ποσοστά θα πρέπει να συνηθίσει ο λαός στα επόμενα 43 χρόνια της διακυβέρνησης του Βουλγάρικου Κομμουνιστικού Κόμματος. Τον Σεπτέμβριο του 1946 η Βουλγαρία είναι στο στρατόπεδο των ηττημένων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και είναι υπό την σοβιετική κατοχή. Το δημοψήφισμα δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή έννοια της ελεύθερης άσκησης του δικαιωμάτων ψήφου, πίσω από το παραβάν της κυβέρνησης συνασπισμού του Πατριωτικού Μετώπου η νέα κομμουνιστική εξουσία δεν χρησιμοποιεί "βελούδινα γάντια".

Από τον Δεκέμβριο του 1944 ως τον Απρίλιο του 1945 λειτουργεί το επονομαζόμενο Λαϊκό Δικαστήριο όπου καταδικάζονται άνθρωποι της πολιτικής και στρατιωτικής ελίτ οι οποίοι δεν υπάρχει τρόπος απλά να "εξαφανιστούν". Θύματα της νέας δικαιοσύνης είναι τα μέλη της Αντιβασιλείας, σχεδόν οι μισοί βουλευτές της 25^ης Εθνοσυνέλευσης, αξιωματούχοι, εκπρόσωποι των επιχειρηματικών κύκλων και διανοούμενοι.

Η καθαίρεση της μοναρχίας στις χώρες που έχουν ηττηθεί στον Α' και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι γεωπολιτική διαδικασία που επιβάλλεται από τις χώρες-νικητές. Επίσης είναι αναμενόμενο να μην υπάρχει μεγάλη υποστήριξη για μια δυναστεία που συνδέεται με δυο εθνικές καταστροφές. Πάραυτα το δημοψήφισμα είναι παράνομο μιας και το Σύνταγμα του Τίρνοβο δεν προβλέπει αλλαγή του καθεστώτος και κάθε αλλαγή γίνεται με σύγκλιση της Εθνοσυνέλευσης, πράγμα που μπορεί να κάνει μόνο ο βασιλιάς.

Την εποχή εκείνη στην Βουλγαρία δεν υπάρχει ακόμα τηλεόραση και ραδιόφωνο. Το βασικό μέσο μαζικής ενημέρωσης είναι οι εφημερίδες οι οποίες είναι υπό τον έλεγχο του Πατριωτικού Μετώπου και όλες προπαγανδίζουν την κατάργηση της μοναρχίας.

Οι ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας υποβάλλονται σε πίεση και σταματούν να αναφέρουν το όνομα του βασιλιά στις λειτουργίες μετά από έκτακτη απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Πρόεδρος της Δημοκρατίας γίνεται ο Βασίλ Κολάροφ. Η βασιλική οικογένεια αυτοεξορίζεται στην Αίγυπτο.

Στο Χρυσό αρχείο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας φυλάσσονται οι αναμνήσεις της βασίλισσας Ιωάννας για τις τελευταίες ώρες της στη Βουλγαρία.

Η δημοσιογράφος Αγκλάια Κότσεβα ρωτά την βασίλισσα αν υπήρχε ποιος να τους ξεπροβοδίσει: "Ήταν δυο –τρία άτομα", απαντά η ίδια, "μεταξύ των οποίων ο αντιβασιλέας Βενελίν Γκάνεφ. Ως την Αλεξάνδρεια μας συνόδευσαν ένας στρατηγός και δυο υπασπιστές που έπειτα γύρισαν πίσω. Το ταξίδι ήταν ενδιαφέρον για τα παιδιά, ρωτούσαν για τα πάντα και κοίταζαν γύρω τους με περιέργεια. Φυσικά και ξέραμε ότι εγκαταλείπουμε την χώρα για απροσδιόριστο διάστημα.

Το δημοψήφισμα του 1946 είναι μια από τις στιγμές της διακοπής της βουλγάρικης κυριαρχίας που μας έχουν επιβάλλει ξένες δυνάμεις με σκοπό να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα μας και να μας θέσουν υπό την επιρροή τους.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου