Παρά το γεγονός ότι είναι ένα απαραίτητο μέρος του βιολογικού ρυθμού του ανθρώπου, ο ύπνος θεωρείται ως ασυνήθιστη και οριακή κατάσταση, η οποία εγείρει ερωτήματα και εικασίες. Σχεδόν όλες οι μυθολογίες και ιερές ιστορίες στον κόσμο περιέχουν ιστορίες για ασυνήθιστα όνειρα. Οι ιερείς, βασιλιάδες, άγιοι και προφήτες, καθώς και οι απλοί άνθρωποι βλέπουν όνειρα και λαμβάνουν αποκαλύψεις για τα μυστικά της μετά θάνατον ζωής.

Οι παραδοσιακές αντιλήψεις και η λαογραφία των Βουλγάρων δίνουν επίσης ξεχωριστή θέση στον ύπνο και τα όνειρα - τόσο στις καθημερινές πτυχές τους, όσο και στις μυστικιστικές διαστάσεις. Για τον κουρασμένο αγρότη о ύπνος είναι το πιο γλυκό πράγμα – μια ξεκούραση μετά την μακρύ εργάσιμη μέρα. Πιστεύεται ότι, ο ύπνος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα βρέφη και τα παιδιά, γι' αυτό υπάρχει ένα έθιμο - οι επισκέπτες σε κάποιο σπίτι, που έχει μικρό παιδί πρέπει να αφήσουν κλώστη από το ένδυμα τους ή κέρμα, για να "αγοράσει" το παιδί ύπνο.

Η αϋπνία στους ηλικιωμένους σχετίζεται με το κακό μάτι ή με ένα ιδιαίτερα δαιμονικό πλάσμα που ονομάζεται Δασική μητέρα. Οι ιστορίες της παρουσιάζουν ως μια γριά γυναίκα με προεξέχοντα δόντια, με το κεφάλι ταύρου και τα μάτια βουβαλιού. Κατοικεί τα δάση και έρχεται στους ανθρώπους μέσω των ξορκιών. Το άτομο δεν μπορεί να κοιμηθεί γιατί η ίδια διώχνει τον ύπνο. Για να διώξουν το κακό πνεύμα, χρησιμοποιούνται τα ξόρκια και μαγικές πρακτικές, καθώς ένα ειδικό βότανο, που ονομάζεται επίσης δασική μητέρα.

Δημοφιλής είναι η ιδέα για τον ύπνο ως "μικρό θάνατο" ή στην έκφραση "κοιμάται όπως ένα πτώμα" και επίσης χαρακτηρίζουν το θάνατο ως "αιώνιο ύπνο". Ένας τέτοιος σύνδεσμος παρουσιάζει τον ύπνο ως επικίνδυνη κατάσταση στην οποία ένα άτομο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο. Σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, κατά τη διάρκεια του ύπνου ή σκιά ή ψυχή του ανθρώπου χωρίζεται από το σώμα και ταξιδεύει στο άγνωστο, και οι αναμνήσεις από αυτά τα ταξίδια είναι ακριβώς τα όνειρα. Δεν έπρεπε να τρομάξετε ή να μετακινήσετε άνθρωπο, που κοιμάται, γιατί η ψυχή δεν μπορεί να επιστρέψει στο σώμα και το πρόσωπο αρρωσταίνει και μπορεί να πεθάνει. Υπάρχει μια σειρά απαγορεύσεις να κοιμάστε σε χώρους που κατοικούνται από υπερφυσικά όντα - ειδικά νεράιδες. Παραδοσιακά τραγούδια λένε για κορίτσια, που έχουν αποκοιμηθεί σε ξέφωτα νεράιδων, που δεν έπρέπε και έτσι τους είχαν απαγάγει οι νεράιδες για πάντα στο βασίλειο τους.

Στην παραδοσιακή κουλτούρα ο ύπνος θεωρείται ως μια "πύλη" για τον κάτω κόσμο. Στα όνειρα του οι άνθρωποι βλέπουν αγίους ή αγγέλους που τους δίνουν πολύτιμες συμβουλές, τους θεραπεύουν ή τους προειδοποιούν για επικείμενα προβλήματα. Δημοφιλείς στην λαογραφία είναι οι ιστορίες για τις εκκλησίες και παρεκκλήσια χτισμένα ή ανανεωμένα μετά από παράξενο ύπνο, καθώς και για θαυματουργές εικόνες και τους θησαυρούς που βρέθηκαν στη γη με το παρόμοιο τρόπο. Στον ύπνο εμφανίζονται οι νεκροί συγγενείς με τα αιτήματα και τα μηνύματά τους - έτσι ο ύπνος ξεπερνά τα σύνορα μεταξύ ζωής και θανάτου και είναι ενός είδους διαμεσολαβητής μεταξύ των κόσμων.

Διαδεδομένη είναι η πεποίθηση ότι τα όνειρα μπορούν να προβλέψουν μελλοντικά γεγονότα, αν ερμηνευθούν σωστά, αλλά μόνο οι σοφοί ιερείς και μάντεις ξέρουν την γλώσσα των ονείρων. Ένα λαϊκό τραγούδι λέει πως η βασίλισσα Μίλιτσα βλέπει ένα τρομακτικό όνειρο στο οποίο ο ουρανός διασχίζεται σε δύο, τα αστέρια πέφτουν στο έδαφος, και ο Έσπερος είναι ματωμένος. Ανησυχώντας, το λέει στον άνδρα της, ο οποίος την στέλνει να πάει στις εκκλησίες, μοναστήρια, όπου ακόμα ζουν παλιοί ηγούμενοι που μπορούν να ερμηνεύσουν τον ύπνο. Οι σοφοί μοναχοί διάβασαν το όνειρο της Βασίλισσα, το οποίο αμέσως μετά γίνεται πραγματικότητα - το βουλγαρικό βασίλειο έπεσε κάτω από την οθωμανική κυριαρχία.

Υπάρχουν επίσης δημοφιλείς μέθοδοι για την ερμηνεία των ονείρων - τα λεγόμενα σανόβνικ (ονειροκρίτες), που στην αρχή προφορικά, αργότερα εμφανίστηκαν γραπτά σε μια ποικιλία από δημοφιλή βιβλία και δημοφιλείς εκδόσεις, ενώ στις μέρες μας είναι στο Διαδίκτυο. Προσφέρουν ερμηνείες των εικόνων στα όνειρα, συνήθως σύμφωνα με την λαϊκή σημασιολογία τους, όπωςτα εξής αν στο ύπνο βλέπεις φίδι – σε περιμένει κακό, αν σκοτώσεις κάποιον, θα εξουδετερώσεις κάποιον κακοποιό, αν είσαι καβάλα στο άλογο να περιμένεις να συμβεί κάτι το καλό, αλλά αν πέσεις από το άλογο - θα συμβεί ατύχημα. Πιστεύεται ότι τα κακά όνειρα δεν πρέπει να διηγηθούν μέχρι το μεσημέρι της επόμενης ημέρας, για να μην γίνουν.

Τα κορίτσια προβλέπουν ποιος θα είναι ο μελλοντικός τους άνδρας, εάν τοποθετήσουν κάτω από το μαξιλάρι μπουκιά ψωμιού την παραμονή των Χριστουγέννων και περιμένουν να δουν ποιος θα έρθει στον ύπνο τους στην εορταστική νύχτα. Διαδεδομένη είναι η πρακτική να κοιμηθείς σε ιερό τόπο για να θεραπευθείς από τις ασθένειες και για την εκπλήρωση των επιθυμιών.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα