Στις 6 Ιανουαρίου ο ορθόδοξος κόσμος γιορτάζει την αρχαία γιορτή των Θεοφανείων Την ημέρα αυτή ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βαπτίζει στα νερά του Ιορδάνη τον Ιησού Χριστό. Στη βουλγαρική παράδοση η γιορτή ονομάζεται Γιορντάνοβντεν, Βοντίτσι (Νεράκια) ή Βοντοκράστ (Νεροβάπτισμα). Αναμένεται με ανυπομονησία γιατί τότε τελειώνουν οι λεγόμενες "βρώμικες" ημέρες, που καλύπτουν την περίοδο από τα Χριστούγεννα έως τα Θεοφάνεια.

Σε πολλές περιοχές ακόμα την προηγούμενη μέρα διενεργούνται τελετουργικά δρώμενα για υγεία. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο γνωστός Βούλγαρος εθνογράφος Ντίμιταρ Μαρίνοφ περιγράφει κοριτσίστικο έθιμο "σιβούϊνιτσα" ή "σοβόϊνιτσα", που πραγματοποιείται στις 5 Ιανουαρίου. Το πρωί οι κοπέλες συγκεντρώνονται, επιλέγουν "νύφη" και "παλικάρι". Στο κεφάλι της "νύφης" βάζουν ένα πέπλο από κόκκινη ζώνη, το "αγόρι" είναι ντυμένο με ανδρικά ρούχα. Εκείνοι που θα εκτελέσουν τα τελετουργικά τραγούδια ξεκινούν να γυρίζουν τα σπίτια αφού τα πιο μικρά κορίτσια κρατούν καλάθι, στο οποίο βάζουν τα δώρα από τους οικοδεσπότες. Ένα από τα κορίτσια κρατά ένα δοχείο με νερό και μάτσο βασιλικό με το οποίο ραντίζουν τους ανθρώπους, τα ζώα και τα σπίτια. Το νερό αυτό έχει τη δύναμη να διώχνει το κακό και τις κακές δυνάμεις.

Στις παραμονές των Θεοφανείων στο τραπέζι έχει νηστίσιμα φαγητά - προσενίκ (ψωμί από κεχρί) ή από καλαμπόκι, λαχανοντολμάδες με πλιγούρι, βρασμένο σιτάρι, φασόλια, καρύδια και κρασί. Αυτό είναι το τελευταίο δείπνο στις Χριστουγεννιάτικες και Πρωτοχρονιάτικες γιορτές, πάνω στο τραπέζι του οποίου καίει κερί και θυμίαμα. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες τότε ανοίγει ο ουρανός και ο άνθρωπος που δει αυτό θα λάβει ό,τι επιθυμήσει.

Παντού στη χώρα μας, βάσει παλιάς παράδοσης, στα Θεοφάνεια ο ιερέας ρίχνει τον σταυρό σε κάποια πηγή, ποτάμι, λίμνη ή τη θάλασσα. Νεαρά παλικάρια και άνδρες βουτούν στο παγωμένο νερό για να το βγάλουν για υγειά και ευημερία. Ο σταυρός πρέπει να τον γυρίσουν στον ιερέα, ο οποίος ευλογεί το θαρραλέο παλικάρι και όλους τους παραβρισκόμενους στην τελετή. Την ημέρα αυτή όλοι φέρουν αγιασμένο νερό από τον ναό στο σπίτι τους. Με το παλιό νερό από τα περσινά Θεοφάνεια ζυμώνονται τρία τελετουργικά ψωμιά. Το ένα είναι για το σπίτι, το άλλο για τους επισκέπτες του σπιτιού, και ένα αφήνουν μπροστά στη πόρτα του για τους περαστικούς.

Σύμφωνα με το έθιμο κάνουν μπάνιο σε υπαίθριους χώρους οι άνδρες που παντρεύτηκαν ή αρραβωνιάστηκαν αυτό το χειμώνα, καθώς και τα αγόρια βρέφη. Από κει έρχεται το όνομα "Βοντίτσι" (νεράκια) και είναι ανδρική γιορτή. Στα Θεοφάνεια γιορτάζουν όλοι όσους φέρουν το όνομα Γιορντάν, Γιορντάνκα, Μποζιντάρα (Θεοδώρα), Μποζάν, Ντανα και άλλοι.

Στις 7 Ιανουαρίου είναι η Σύναξη του Άγιου Ιωάννη του Βαπτιστή. Στο λαϊκό εορτολόγιο είναι γιορτή όλων που φέρουν το όνομα Ιβάν, Iβανκα κλπ. Είναι η μέρα της αδελφοσύνης και των κουμπάρων, της φιλίας με την ευρύτερη έννοια. Γι' αυτό κάποτε σε κάθε βουλγαρικό σπίτι γινόταν μεγάλες γιορτές. Οι νιόπαντροι επισκέπτονταν τους κουμπάρους τους. Και πάλι έκαναν τελετουργικό μπάνιο στο οποίο έπαιρναν μέρος και οι γυναίκες – οι νύφες και αρραβωνιασμένες .

Έτσι, σε ορισμένους τόπους η γιορτή Βοντίτσι είναι και γυναικεία γιορτή. Κάποτε στα χωριά γύριζαν τα παλικάρια που έλουζαν όλους με το όνομα Ιβάν. Από τα Θεοφάνεια και την γιορτή του Άγιου Ιωάννη προξενήτρες αρχίζουν να πηγαίνουν στα σπίτια των κοριτσιών, ενώ οι γάμοι επιτρεπόταν μέχρι την Σαρακοστή του Πάσχα.

Διαβάστε περισσότερα για τις ορθόδοξες και λαϊκές παραδόσεις για τα Θεοφάνια και την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα