Η πρώτη κοινωνική διαμαρτυρία στο τέλος της σοσιαλιστικής Βουλγαρίας διαδραματίζεται στο Ρούσε τον Νοέμβριο 1987 με αφορμή το δηλητηριώδες σύννεφο που σκεπάζει την πόλη από το 1981 όταν αρχίζει να λειτουργεί το ρουμάνικο εργοστάσιο χλωρίου στο Τζιούρτζιου.

Ο αρχηγός της Περιφερειακής Επιθεώρησης για την Προστασία του Περιβάλλοντος στο Ρούσε ενημερώνει την αντίστοιχη επιτροπή του Υπουργικού Συμβουλίου και στην πόλη τοποθετούνται όργανα καταμέτρησης που αναφέρουν επίπεδα άνω του επιτρεπόμενου. Οι επιπτώσεις γίνονται γρήγορα αντιληπτές – οι κάτοικοι και ειδικά τα παιδιά αρρωσταίνουν συχνά από αναπνευστικές ασθένειες, αυξάνονται οι αυθόρμητες αμβλώσεις.

Η κρατική εξουσία διαπραγματεύεται με την κυβέρνηση του Τσαουσέσκου, αλλά τα αποτελέσματα αργούν. Οι κάτοικοι χάνουν την υπομονή τους και στις 23 Σεπτεμβρίου του 1987 η αγανάκτησή τους ξεχειλίζει όταν οι αρχές δεν ακυρώνουν την επίσημη τελετή για την ένταξη των καινούριων πιονέρων – παιδιά 9-14 χρονών, παρά το αποπνικτικό σύννεφο που έρχεται από το Δούναβη.

Η αντίδραση οργανώνεται από γυναίκες και μητέρες που εργάζονται στο τμήμα για την διαμόρφωση των πάρκων του δήμου Ρούσε και καλούν τους πολίτες να βγουν σε ειρηνική διαμαρτυρία κατά της αδράνειας της εξουσίας με σλόγκαν προς υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικά με το αίτημα για καθαρό αέρα. Ως τον Φεβρουάριο του 1988 διεξάγονται 5 πορείες και οι συμμετέχοντες φτάνουν τα 2.000 άτομα. Στις 2 Νοεμβρίου του 1987 γεννιέται η ταινία "Ανέπνεε" του σκηνοθέτη Ιούρι Ζίροφ και μετά την προβολή της στη Σόφια, στις 8 Μαρτίου του 1988, 400 άτομα ιδρύουν Κοινωνική Επιτροπή για οικολογική προστασία του Ρούσε που είναι μια από τις πρώτες οργανώσεις αντιφρονούντων κατά του κομμουνιστικού συστήματος.

"Πρόκειται για μια συγκέντρωση προσωπικοτήτων που χωρίς φόβο προμήνυσαν το τέλος του απολυταρχικού καθεστώτος", λέει ο πρόεδρος της Κοινωνικής Επιτροπής, Γκεόργκι Μίσεφ.

"Δεν είναι εύκολο να πούμε αν πλέον μπορούμε να αναπνέουμε, αλλά σίγουρα το σύστημα ράγισε και υπάρχει πιθανότητα να γεννηθεί μια κοινωνία των πολιτών της Βουλγαρίας η οποία να σταθεί σαν αντιπολίτευση του Κόμματος", αφηγείται ο ίδιος σε μια ηχογραφημένη συνέντευξή του από το Χρυσό Αρχείο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας. "Κάποιοι βρέθηκαν να πουν πως είμαστε πιόνια, μαριονέτες του Ζίβκοβ, αυτές είναι προσπάθειες υποβάθμισης του εγχειρήματός μας. Δεν περιμέναμε η πρωτοβουλία μας να έχει τέτοιο απόηχο – την λίστα μας υπέγραψαν 400 άτομα. Αυτός ήταν ο στόχος μας: να σπάσουμε τον κοινωνικό φόβο, τον φόβο που η εξουσία καλλιεργεί μεταξύ των πολιτών γιατί προσπαθεί να ελέγχει την κοινωνική δυσαρέσκεια".

Το τέλος του κομμουνισμού επήλθε με την Πολιτική για Δημοσιότητα και Διαρθρωτικές αλλαγές που εφάρμοσε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ η οποία επηρέασε και την βουλγάρικη εξουσία. Οι μεταρρυθμίσεις του Κρεμλίνου βρίσκουν θέση στο Σχέδιο του Κόμματος, από τον Ιούλιο του 1987, για αναδομή και εκδημοκρατισμό της κοινωνίας το οποίο προβλέπει την δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών οργανώσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο η Κοινωνική Επιτροπή για οικολογική προστασία του Ρούσε σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής. Την οργάνωση αυτή ήρθε να αντικαταστήσει η "Εκογκλάσνοστ" (Οικολογική διαφάνεια) που μετά τον Νοέμβριο του 1989 μαζί με άλλες οργανώσεις δημιούργησαν την Ένωση των Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDS) η οποία κάθησε στο Στρογγυλό τραπέζι για την σύγκλιση της 7^ης Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης η οποία ψήφισε νέο Βουλγάρικο Σύνταγμα και έθεσε σαν στόχο την μετάβαση της χώρας προς την ελεύθερη οικονομία.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου
Φωτογραφίες: socbg.com